ЯРАШЭВІЧ

ЯНЧУК

Мікалай Андрэевіч (29.11.1859—6.12.1921)

Вучоны-славіст (этнограф, фалькларыст, антраполаг, літаратуразнавец), пісьменнік. Нарадзіўся ў в. Корніца Седлецкага вая-водства (Польшча). У 1885 скончыў Мас-

коўскі універсітэт i працаваў настаўнікам. 3 1892 памочнік бібліятэкара Румянцаўскага музея, хавальнік Дашкаўскага этнаграфіч-нага музея ў Маскве. У 1889—1903 сакра­тар аддзела этнаграфіі Таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі i этнаграфіі пры Маскоўскім універсітэце, заснавальнік i кіраўнік (з 1901) музычна-этнаграфічнай камісіі пры аддзеле. Адзін з заснавальнікаў i рэдактараў часопіса «Этнографическое обозрение», дзе друкавалася шмат беларус-кіх матэрыялаў. Пасля Кастрычніцкай рэ-валюцыі чытаў курс беларускай i ўкраін-скай літаратур у Маскоўскім універсітэце, удзельнічаў у рабоце камісіі па арганізацыі Беларускага універсітэта, у 1921 прафесар кафедры беларускай літаратуры i этнаграфіі БДУ. Вывучаў побыт i народную творчасць усходніх славян. Адзін з першых на наву-ковай аснове збіраў i вывучаў беларускі му-зычны фальклор i даў аб'ектыўную эстэ-тычную ацэнку беларускаму песеннаму ме-ласу. У этнаграфічна-фальклорнай працы «Маларускае вяселле ў Корніцкім прыходзе Канстанцінаўскага павета Седлецкай губер-ні» (1886) шмат звестак для параўнальнага вывучэння побыту беларусаў i ўкраінцаў, апісанні вясельных абрадаў нярэдка супра-ваджаюцца тлумачэннямі. У працу ўключа-на 35 запісаў мелодый народных песень (9 вясельных, астатнія лірычныя, жартоўныя). У каментарыях да ix прыведзены звесткі па матэрыяльнай культуры жыхароў Корніцы. У 1886 Я. наладзіў экспедыцыю ў Мінскую губ. для этнаграфічных i антрапалагічных даследаванняў. Па матэрыялах экспедыцыі напісаў працу «Па Мінскай губерні» (1889), дзе адлюстраваў жыццё беларусаў, ix духоў-ную культуру (пераважна вераванні), у да-датку змясціў 158 беларускіх народных пе­сень (пераважна абрадавых) i 33 нотныя за-пісы песенных мелодый. Вёў арганізацый-ную работу па вывучэнні Беларусі, перапіс-ваўся з многімі беларусазнаўцамі. Разам з М.М.Харузіным склаў «Праграму для збі-рання этнафафічных звестак» (1887), якая складалася з 10 раздзелаў i ахоплівала най-важнейшыя галіны побыту народа, яго аб-рады, звычаі, вераванні i забабоны. У «Эт-награфічным нарысе Беларусі» (1918—20) зрабіў выснову, што беларускі народ па сваёй культуры стаіць на адным узроўні з суседнімі народамі і мае права на сама-стойнае існаванне. Аўтар прац па антрапа-логіі (сярод ix «Некаторыя даныя да пы-тання аб антрапалагічным тыпе беларусаў».

1890), літаратуразнаўстве, мастацкім пера-кладзе, апрацовак народных песень, у т.л. беларускіх, арыгінальных музычных твораў. Літаратурныя творы пісаў на рускай мове i палескай гаворцы.

Те.: А.К.Киркор: Краткий очерк жизни и де­ятельности. М , 1888; О мнимонародных бело­русских песнях исторического и мифологичес­кого содержания // Сборник Харьковского историко-филологического общества. Харьков, 1909. Т. 8; у кн.: Александровіч С.Х., Алексан-дровіч В.С. Беларуская літаратура XIX — пачат-ку XX ст.: Хрэстаматыя крытыч. матэрыялаў. Мн., 1978.

Jlim:. Шаров Н.В. Н.А.Янчук // Труды БГУ. 1922. №2—3; Бандарчык В.К. Гісто-рыя беларускай этнаграфіі XIX ст. Мн., 1964; Петровская Г.А. Не погасла звезда: Жиз­ненный и творческий путь Н.А.Янчука. Мн., 1987; Н i с н е в i ч С. Да гісторыі збірання, вы-вучэння i выкарыстання беларускіх народных напеваў // Музыка нашых дзён. Мн., 1971.

Іосіф Бенядзіктавіч (1793—1.2.1860)

Беларускі і польскі гісторык, этнограф,юрыст. Нарадзіўся ў г. Бельск-Падляскі Беластоцкага ваяводства. У 1815 скончыў Віленскі універсітэт. У 1815—26 выкладаў у Крамянецкім ліцэі (Цярнопальская вобл.). Прафесар права Віленскага універсітэта (1826—31). Шсаў на польскай мове. Друкаваўся ў часопісе «Athenaeum» («Атэнэум»), «Pamiętnik Warszawski» («Варшаўскі дзённік») i інш. Аўтар навуковых прац «Праўплыў хрысціянскай рэлігіі на цывілізацыю славян» (1826), «Пра стан цывілізацыі Літ-вы перад i пасля заснавання акадэміі», «Вобраз Літвы з пункту гледжання цывілі-
зацыі ад найстаражытнейшых часоў да канца XVIII стагоддзя» (т. 1—3, 1844—45), «Матэрыялы да статыстыкі i этнаграфіі Гродзенскай губерні: Бельскі павет» (1848), публікацыі пра Бельск, Драгічын, Супрасль i інш. Апіраючыся на звесткі Ы.Стрыйкоў- скага, А.С.Нарушэвіча, Т.Нарбута, вывучаў
паходжанне плямён, што жылі на Беларусі, фальклор i этнаграфію беларускага насельніцтва. У сваіх працах часта зыходзіў з паланізатарскіх пазіцый. Г.А.Каханоўскі.