ПІЛЬХОЎСКІ
Давьщ Зыгмунт (15.12.1735—4.12.1803)
Пісьменнік, перакладчык, выдавец. Дзе-яч эпохі Асветніцтва на Беларусі. Нарадзіў-ся ў родавым маёнтку Руткішкі на Бела-сточчыне. Вучыўся ў езуіцкіх школах. Насу-перак волі маці-дыседэнткі (бацьку страціў у раннім дзяцінстве) у 1752 уступіў у ордэн езуітаў. Навіцыят і філасофскую навуку
прайшоў у Вільні, дзе з восені 1757 пачаў педагагічную дзейнасць як прафесар грама-тыкі i паэтыкі ў Віленскім езуіцкім калегіу-ме. Апрача польскай, ён добра ведаў лацін-скую i нямецкую мовы. У 1760 апублікаваў у мясцовай друкарні свой верш на ўшана-ванне памяці нябожчыка графа А.Салагуба i прывітальную прамову да біскупа Ю.За лускага (апошнюю напісаў сумссна з К.Марушэвічам i Ы.Пачобутам-Адляніц-кім). Вывучаў тэалогію ў Віленскай акадэ-міі. На трэцім годзе навучання пасвечаны ў святары. У 1766, атрымаўшы ступені докта-ра філасофіі i магістра вольных навук, вяр-нуўся да педагагічнай дзейнасці. Выконваў абавязкі выхавальніка моладзі i спавядаль-ніка. 3 1767 выкладчык багаслоўя i прафесар красамоўства, а з 1768 — i паэтыкі. У тым жа годзе выдаў у Вільні свае першыя пераклады рымскага гісторыка Салюсты «Пра змову Катыліны» i «Югурцінская вай-на». У 1768 падрыхтаваў для вучняў дапа-можнік па рыторыцы (застаўся ў рукапісе, захоўваецца ў бібліятэцы Віленскага уні-версітэта). У 1769 склаў з сябе абавязкі святара i ахвяраваў на бібліятэку калегіума 28 тысяч злотых ca сваіх сродкаў. У 1771 у акадэмічнай друкарні надрукаваў свае пераклады Л.А.Сенекі «Пра міласць жыцця», «Пра жыццё шчаслівае», «Пра жыццё муд-рае», «Пра спакой душы» i інш. 3 1773, ка-лі акадэмічная друкарня перайшла ў па-жыццёвае ўладанне Пачобута-Адляніцкага, П. стаў яе дырэктарам. У 1775 ён выдаў свой чарговы пераклад з Сенекі «Пра лас-кавасць i гнеў». У 1778 П. атрымаў ступень доктара кананічнага права. У 1781 ён пачаў выданне перакладаў «Лістоў да Люцылія» Сенекі (т. 1—4, Вільня, 1781—82), над які-мі працаваў некалькі гадоў. Пераклад быў забяспечаны каментарыямі, якасць яго была вельмі высокая, i лічылася, што да пера-кладаў А.Нарушэвіна з Тацыта праца П. займала першае месца. Працу гэту ён прысвяціў каралю Станіславу Панятоўска-му.
У 1783 П. стаў супрацоўнікам Камісіі народнай адукацыі i генеральным інспекта-рам школ Вялікага княства Літоўскага. Ін-спектаваў навучальныя ўстановы на Мін-шчыне i Навагрудчыне. Ен склаў для камі-сіі грунтоўны даклад, на падставе якога распрацаваў інструкцыю для інспектараў. 3 восені 1783 выкладаў у Галоўнай школе Вялікага княства Літоўскага лацінскую i польскую літаратуру (да 1793), якія ведаў дасканала. У 1787—88 ён апекаваў канды-датаў на настаўнікаў у Галоўнай школе. У 1793 яму было прапанавана рэктарства ў Галоўнай школе, але ён адмовіўся. У тым жа годзе сойм прызначыў яго членам лі-тоўскай Адукацыйнай камісіі. Незадоўга да смерці ўстанавіў вечную фундацыю ca свайго маёнтка ў Камаях i прыбытковага дома ў Вільні на падрыхтоўку 12 вучняў са збяднелых шляхецкіх i мяшчанскіх сем'яў. Мецэнацкая i асветніцкая дзейнасць П. была адзначана дзяржаўнымі ўзнагаро-дамі Рэчы Паспалітай i Расіі. У 1800 ён аб-раны членам Варшаўскага таварыства сяб-роў навук.
Свае сацыяльныя погляды П. выклаў у кнізе «Адказ на пытанне: няўжо ў мінулыя стагоддзі нячуласць да прыгонных настоль-кі авалодала сэрцамі палякаў, што нават вучоныя заразіліся ёю? або дадатак да кнігі «Пра польскіх прыгонных» (Вільня, 1789, на польскай мове). П. быў салідарны з аў-тарам кнігі «Пра польскіх прыгонных» Ю.Паўлікоўскім у тым, што прыгонніцтва антыгуманнае. Ён адзначаў, што многія прыгонныя гінуць не ад куль, не ад шаб-ляў, не ад бізуноў: «Не кармілі, тым забілі. Псярня тлустая засталася, а палова вёскі ад голаду i нястачы вымерла. Такая наша ча-лавечнасць!»