КАЯЛОВІЧ

Міхаіл Восіпавіч (2.10.1828—4.9.1891)

Гісторык, публіцыст і грамадскі дзеяч. Нарадзіўся ў мяст. Кузніца Гродзенскай губ. (цяпер Беластоцкае ваяв. Польшчы). Скончыў Пецярбургскую духоўную акадэ-мію (1855), дзе пасля выкладаў. Асноўныя яго працы прысвечаныя гісторыі Беларусі, Польшчы i Расіі. Аўтар гістарычна-этнагра-фічных даследаванняў «Пра рассяленне плямён Заходняга краю Расіі», «Пра этна-графічны атлас заходніх губерняў» (абодва 1863), «Пра этнаграфічную мяжу паміж За-ходняй Расіяй i Польшчай» (1864) i інш. Да працы «Дакументы, якія тлумачаць гісто-рыю Заходнярускага краю i яго адносіны да Расіі i Польшчы» (1865) дадаў этнагра-фічную карту. Закранаў пытанні этнагенезу i этнічнай гісторыі беларусаў, рускіх, літоў-цаў i інш. Поглядамі блізкі да панславістаў, прыхільнік ліберальна-памяркоўнага кірун-ку заходнерусізму. Беларуская народнасць,

на яго погляд, склалася ў 10—11 ст. з пля-мёнаў крывічоў і дрыгавічоў і раднілася па веры, мове i этнаграфічных традьшыях з рускімі і ўкраінцамі. К. адзначаў пэўную розніцу паміж усходнімі i заходнімі белару-самі, што тлумачыў вынікамі міжэтнічных кантактаў з літоўцамі i палякамі ў 14—18 ст., а таксама палітыкай акаталічвання i паланізаіші ў Рэчы Паспалітай. На яго думку, далучэнне Беларусі i Украіны да Ра-сійскай імперыі ў канцы 18 ст. адрадзіла старарускае адзінства. Адмаўляў за белару-самі, літоўцамі i ўкраінцамі права на нацы-янальнае самавызначэнне, пазітыўны ўплыў заходніх народаў i культур на ўсход-неславянскія народы. Выступаў супраць паўстання 1863—64. У 1885—87 апублі-каваў нататкі пра падарожжа па Беларусі i Літве.

Те.: Лекции по истории Западной России. М., 1864; Историческая живучесть русского на­рода и его культурные особенности. СПб., 1883; История русского самосознания: По ист. памят­никам и науч. сочинениям. 4-е изд. Мн., 1997.

І.У.Чаквін.

КЕРСНІЦКІ (Kiersnicki)

Анастаз Людвік (1678—1733)

Педагог, каталіцкі публіцыст на Белару-сі канца 17 — пачатку 18 ст. Нарадзіўся ў в.Гальшаны Ашмянскага пав. Вучыўся ў Вільні і Пінску. Выкладаў у езуіцкіх калегіу-мах у Гродне, Варшаве, Драгічыне, Слуцку, а таксама ў Віленскай акадэміі. За краса-моўства сучаснікі называлі яго Перыклам. Вядомы як непрымірымы праціўнік куль­туры гуманізму i ідэ&тогіі рэфармацыйнага руху. Найбольш значныя творы К. «Ключ да скарбаў сардэчных» (Слуцк, 1723; Віль-ня, 1725) i «Вольны голас нядзельных пра-моў» (Варшава, 1727). У творах ёсць асоб-ныя крытычныя заўвагі ў адрас грамадскага i дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай. 3 го-рыччу ён пісаў пра заняпад дзяржавы i страту многіх тэрыторый, бездапаможнасць сеймаў, на якіх «шмат пачыналі, але мала заканчвалі», крывавыя сутычкі шляхецкіх груповак на сеймах i сейміках. Сустрака-юцца i антымагнацкія выпады, але якіх-не-будзь прапаноў пра змену існуючага ладу К. не выказваў i заклікаў падданых цяр-пець усе нягоды. Настойліва праводзіў ідэю боскага ўмяшання ў дзейнасць людзей, «боскага промыслу», бо лічыў, што «Бог заўсёды за добрыя ўчынкі шчодра плаціць» i праз сваіх нябесных служак, анёлаў, накіроўвае развіццё падзей. У гэтай сувязі ён крытыкаваў Дэмакрыта, Эпікура, Лукрэцыя Kapa i інш. антычных філосафаў, якія быц-цам бы «ўсе поспехі людзей прыпісвалі ле­су, фатуму i выпалку». Шмат твораў К. зас-талося ў рукапісах.

Шт.: Бирало А.А. Философская и общес­твенная мысль в Белоруссии и Литве в конце XVII —середине XVIII в. Мн, 1971. С. 52—55.

В.В.Краснова.