ГАШКЕВІЧ

ГАХОВІЧ

ГАЎСМАН

Міхаіл Антонавіч (1817—1889)

Беларускі гісторык, краязнавец, археолаг. Скончыў Мазырскую гімназію ў 1834. У 1841—63 працаваў у канцылярыі Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу. У 1863 за ўдзел у рэвалюцыйнай арганізацыі
высланы ў Вільню, потым у Валагодскую губ. Паводле царскага маніфеста ў 1867 яму
дазволілі жыць у Варшаве. Калекцыяніраваў прадметы старажытнасці, археалагічных
раскопак, манеты, пячаткі, медалі, матэрыялы побыту беларусаў. У 1889 у Мінску ар-
ганізаваў выстаўку археалагічных матэрыялаў, знойдзеных на Беларусі. У «Минских
губернских ведомостях» у 1877—78 друкаваў гісторыка-краязнаўчыя нарысы пра Заслаўе, Мар'іну Горку, Мір, Навагрудак,Слуцк, Узду i інш. Аўтар рукапіснага нарыса «Гістарычны вопіс губернскага горада Мінска і губерні (вядомы як «рукапіс Гаўсманскі»). А.Ю.Лозка.

Сямён Сафронавіч (14.2.1856—?)

Рэвалюцыянер-народнік. Нарадзіўся ў в. Паручына Навафудскага павета ў сям'і святара. У час вучобы ў Мінскай духоўнай семінарыі пазнаёміўся з народніцкімі ідэя-мі i ўвайшоў у нелегальны гурток. Ва ўспа-мінах А.Я. Багдановіча ён названы ў ліку

«піянераў сацыялістычнай прапаганды» ў Мінску. Пасля заканчэння семінарыі (1878) паступіў на юрыдычны факультэт Пецярбургскага універсітэта. У народніц-кім гуртку быў прыхільнікам палітычнай барацьбы. Летам 1879 набыў вялікую коль-касць забароненай літаратуры ( у т.л. бра-шуры «Казка пра капейку», «Нарысы фаб-рычнага жыцця», 16 экз. газеты «Вперёд!», усе нумары «Листка «Земли и воли») i пры-вёз яе ў Мінск з намерам распаўсюдзіць у народніцкім гуртку, што дзейнічаў у духоў-най семінарыі. Аднак кіраўнікі гуртка, вер-ныя прапагандысцкаму кірунку ў народніц-тве, адмовіліся ад яе, бо яна не адпавядала ix поглядам. Г. пачаў ствараць сярод семі-нарыстаў новы гурток, але ён быў разгром­лены жандарамі. Г. ўдалося схавацца, а по-тым уцячы за мяжу. Жыў у Баварыі, Швей-царыі. У 1881 атрымаў дазвол вярнуцца на радзіму, ca студзеня 1882 жыў у в. Паручы-на ў бацькі пад тайным наглядам паліцыі. Па ініцыятыве мясцовага духавенства суп-раць яго было ўзбуджана новае дазнанне (спынена з-за адсутнасці доказаў). Восен-ню 1883 приняты ў Казанскі універсітэт. У 1890 вызвалены з-пад нагляду. Далейшы лес невядомы.

Літ:. Титлинов Б.В. Молодёжь и рево­люция: Из истории рев. движения среди уча­щейся молодёжи духовных сред. учеб. заведений, 1860—1905 гг. 2 изд. Л., 1925; Віткоўскі Я. Рэвалкшыйныя гурткі 70 гг. на Беларусі // Полымя. 1929. № 4; С а м б у к СМ. Революци­онные народники Белоруссии (70-е — начало 80-х годов XIX в.). Мн., 1972; Лосинский Н.Б. Революционно-народническое движение в Белоруссии, 1870—1884 гг. Мн., 1983.

М.Б.Ласінскі.

Іосіф Антонавіч (1814—5.10.1872)

Дыпламат, вучоны-мовазнавец, даслед-чык Японіі і Кітая, натураліст, арыенталіст. Нарадзіўся ў Мінскім пав. ў сям'і святара. Скончыў Мінскую духоўную семінарыю, Пецярбургскую духоўную акадэмію (1839). У 1839—49 у складзе Рускай духоўнай місіі ў Пекіне. Даследаваў культуру Кітая, выву-чаў кітайскую, карэйскую i японскую мо-вы. Адначасова займаўся пытаннямі астра-номіі i метэаралогіі, сабраў калекцыю нася-комых. У якасці драгамана (перакладчыка) суправаджаў на фрэгаце «Палада» дыпламатычную місію Я.В.Пуцяціна ў Японію (1852—55). 3 яго ўдзелам заключаны рус-ка-японскі дагавор 1855. Па дарозе з Япо-ніі захоплены ў палон англічанамі (з пры-чыны Крымскай вайны 1853—56), знахо-дзіўся ў Ганконгу, потым у Англіі. У 1856 вярнуўся ў Расію. У 1858—65 першы расій-скі консул у Японіі (на Хакадатэ), аднача­сова выкладаў у Хакадацкай рускамоўнай школе. Адзін з першых іншаземцаў, якому дазволілі наведаць унутраную Японію, у т.л. двор сёгуна (правіцеля Японіі) у Эда (цяпер Токіо). У 1865 з сям'ёй вярнуўся на радзіму. У 1867 выйшаў у адстаўку i жыў у маёнтку Малі (цяпер Астравецкі р-н), дзе працягваў займацца ўсходняй філалогіяй. Шматлікія калекцыі флоры i фауны Паў-днёвай Афрыкі i Паўднёва-Усходняй Азіі, сабранью ў час падарожжаў, Г. перадаў Заа-лагічнаму музею АН у Пецярбургу. Выда-дзены ім першы ў Расіі «Японска-рускі слоўнік» (1857, разам з Тацібана Каосай) адзначаны медалём Пецярбургскай АН i Дзямідаўскай прэміяй. Яго імем названы апісаныя ім невядомыя раней віды насяко-мых, заліў у Паўночнай Карэі (па-карэйску Чосанман).

Те.: О корнях японского языка. Вильна, 1899.

Jlim:. Грицкевич В.П. Путешествия на­ших земляков. Мн., 1968; Я г о ж. Аўтар перша-
га японска-рускага слоўніка // Беларусь. 1969.№ 9; Я г о ж. Беловолосый консул // Неман.
1973. № 1. Я г о ж. От Немана к берегам Тихого океана. Мн., 1986; Файнберг Э.Я. И.А.Гош-
кевич — первый русский консул в Японии (1858—1865 гг.) // Историко-филологические
исследования. М., 1967; Гузанаў В. Адысей з Беларусі. Мн., 1993. А.П.Грыцкевіч