Шпаргалка по биологии для казахских школ на ЕНТ 2012 13 страница
Қандауыршаның орталық жүйке жүйесінің қызметін атқарады-Жүйке түтігі
Қандауыршаның өзіне тән ерекшелік-Терісінің сыртында жұқа сірқабықтың болуы
Қандауыршаның тері қабаттары: -Эппдермнс-нағыз тері-сірқабық
Қанды жүректен мүшелер мен ұлпаларға тарататын қантамырлар тобы. -артерия
Қанды құю мүмкіндігі қайсысында дұрыс? Донор Реципиент -IV - IV топқа
Қанды сол жақ құлақшаға әкелетін қантамыр:өкпе көктамыры
Қанның депосы деп-Көк бауыр, бауыр, тері, өкпе
Қанның ең ұсақ формалық элементтеріне жатады: -Лейкоциттер
Қанның қоймалжың келген сұйықтығы:плазма
Қанның құрамына жасушалар кіреді:Лейкоциттер
Қанның құрамына жатпайтындар:нейрондар
Қанның құрамына қандай жасушалар кіреді?-Лейкоциттер
Қанның құрамындағы эритроциттерді және бір жасушалы организмдерді тұңғыш байқаған:Левенгук
Қанның құрамының өзгеруі мен азаюынан туатын ауру...-Анемия
Қанның қызыл түсті болуы ... байланысты:эритроциттерге
Қанның қызыл түсті пигменті -Гемогобин
Қанның сарғыштау түсті сұйык бөлігі -Қан плазмасы
Қанның сары дүні - бұл: -Фибриногенсіз қан плазмасы
Қанның сарысуымен қоректенеді-Трипаносома
Қанның түссіз ядролы, амеба тәрізді қозгалғыш жасушалары -Лейкоциттер
Қанның ұйығыштығы :ақуыз талшығының фибринге айналуынан
Қанның ұюы кезінде түзілетін ерімейтін ақуыз (нәруыз):Фибрин.
Қанның ұюы неге байланысты: -Қан плазмасындағы фибриногеннің ерімейтін фибринге айналуы
Қанның ұюына әсер ететін витамин:К
Қанның ұюына қатысады:Тромбоциттер
Қанның үюына не қатынасады -Пимбоциттер
Қанның эритроцит жасушасының пішіні-Домалақ.
Қанның эритроциттері:қанның қызыл түйіршіктері.
Қанның ядросы жоқ , қызыл түсті жасушалары: -Эритроциттер
Қанның ядросыз, ірі,түссіз жасушасы. -Лейкоцит
Қансорғыш қосқанаттылардың ауыз мүшелері қай типті? -Тесіп-сорғыш
Қант ауруы кезінде не себептен инсулин салынады? -Жетіспеген инсулинді толықтырады
Қант ауруының пайда болу себебі. -Инсулиннің аз бөлінуінен
Қант диабетінің дамуы немен байланысты? -Инсулин гормонының жетіспеуінен
Қант қамысының отаны: -Оңтүстік азиялық тропиктік орталық
Қант, спирт ,бояу, лакмус алута колданылады: -Қыналар
Қант, спирт, бояу, лакмус алатын, тәтті тағамдар өнеркәсібінде кеңінен қолданылатын өсімдіктер:Қыналар
Қантамырларына бай тамырлы қабақша. -Ортаңғы қабықша
Қантамырларының қабырғасы түзілетін ұлпа-бірыңғай салалы бұлшық ет ұлпасы.
Қантұрғынның споралыларға жататынын дәлелдеген ғалым:И. Мечников.
Қантышқақ амебасының кәдімгі амебадан айырмашылығы-Адамның ішегінде паразитті тіршілік етеді.
Қантышқақ тудыратын амебаны ашқан ғалым:Ф.Леш.
Қанша айда нәресте жүрегінің соғуы естіле бастайды? -2 айда
Қаны бірінші топқа жататын адамға қай топтағы қанды құяды: тек бірінші топтағы
Қаныққан қанды мүшелерден жүрекке тасымалдайды. -вена
Қаңқа бұлшық еттері қандай ұлпадан түзілген-Көлденең жолақты
Қаңқа бұлшық еті: -Соматикалык жүйке жүйесімен реттеледі
Қаңқа бұлшық етінің құрылысы тұрады:көлденең жолақты бұлшық ет талшықтары шоғырынан
Қаңқа бұлшықеттері:қол-аяқ бұлшықеттері
Қаңқа бұлшықеттерін түзетін ұлпа:көлденең жолақты
Қаңқа бұлшықеті, тіл, көз, қолқа, өңештің жоғарғы бөлігінің көмей еттері жататын ұлпа бұлшықеті:Көлденең жолақты
Қаңқа қалдығы 1937 жылы Пекин маңындағы үңгірлерде табылған-Синантроп
Қаңқа қалдығы Ява аралынан табылған ежелгі адамдар тобы-Питикантроп
Қаңқаның дұрыс дамуына әсер ететін дәрумен:D1
Қаңқаның дұрыс дамуына қажетті дәрумені:Д дәрумені
Қаңқаның толық сүйектенуі-20 – 25 жасқа дейін.
Қара меңдуана:екі жылдық шөптесін
Қарабидай, бұршақтұқымдастардың отаны: Оңтүстік Батыс Aзия орталығы.
Қарағай қылқанының тіршілік ұзақтығы- 2-3 жыл
Қарағай сүрегінен химиялық жолмен алынатын зат:Жасанды талшық
Қарағайда тозаңдану мен ұрықтанудың арасы:13 ай
Қарағайдың ағаш сабағының атауы: Дің.
Қарағайдың әрбір қысқарған өркенінде дамитын жапырақтар:екі қылкан
Қарағайдың тозаңдануы:жел арқылы
Қарағайлы ормандарда өсетін қына:Бұта қына
Қарағайлы ормандарда өсетін қына:тұқымша
Қаракүйе паразит саңырауқұлағы бидайға ... кезінде түседі-өнім жинап бастыру
Қаракүйе саңырауқұлақтары зақымдайтын дақылдар:Астық тұқымдастарды.
Қаракүйе саңырауқұлақтары зақымдайтын дақылдар:бидай
Қарақаттың көбейетін өсімді мүшесі:сабақ қалемшесі
Қарапайым жәндіктер ғылымға қай ғасырдан бастап белгілі:XVII.
Қарапайымдар типіне жататын жәндіктер:Кірпікшелі кебісше
Қарапайымдар үшін цистаның маңызы:Қолайсыз жағдайдан сақтайды
Қарапайымдардың денесін сыртынан қаптайтын, өте жұқа майысқақ немесе қатқыл плазмалы қорғаныш қабат:Пеликула.
Қарапайымдардың қорғаныш қабаты-Пелликула.
Қарапайымдардың негізгі белгілері:Біржасушалы жәндіктер.
Қарапайымдылар түрлерін алғаш ашқан ғалым:Антони ван Левенгук
Қарапайымдылардың зәр шығару мүшесі:вакуоль
Қарапйымдылардың қоректенген кезде түзілетін бөлігі:асқорыту вакуольі
Қарашықтың арғы жағында пішіні екі жағы да дөңес линзаға ұқсаған мөлдір дене:көз бұршағы
Қарашықтың артқы жағында дөңес, мөлдір дене-Көз бұршағы
Қарын сөліндегі қышқыл:Тұз қышқылы.
Қарын сөліндегі ферментті күшейтетін:Тұз қышқылы
Қарын сөлінің құрамына кіретіндер:Ферменттер, сөл мен тұз қышқылы.
Қарында ақуыз ыдырататын фермент-пепсин
Қарында қорытыла бастайтыны.:Ақуыз (нәруыз).
Қарындағы температура:38-390 С.
Қарынның соңғы бөлімі-Ұлтабар (он екі елі ішек).
Қасаң қабақ пен көз бұршағының арасындағы камера немен толтырылған-Сулы ылғалмен
Қасаңқабақ – бұл:Ақ қабықтың алдыңғы бөлігі
Қасқырдың бөкенге шабуылы:Жыртқыштық.
Қатқыл қанаттылар отрядына жататындар:ызылдақ, бізтұмсық қоңыздар.
Қатты булықтыратын шаң-тозаң, уайымнан болатын ұстамалы ауру:тыныс демікпесі
Қауданды өсімдік:Орамжапырақ (қырыққабат).
Қауын тұқымының өну температурасы- 150 С.
Қауырсын тәрізді торлы жүйкелену:тал,терек,алма,алмұрт
Қауырсынның мүйізді өзегі-Сояу
Қауіпті асқазан-ішек ауруы-Тырысқақ.
Қауіпті бунақденемен табиғи жаулары арқылы күресу әдістері:биологиялық
Қимыл нейрондары арқылы импульстер ... өтеді:жұлыннан бұлшық еттерге
Қимыл нейрондарының аксондары-Алдыңғы түбір
Қимыл-қозғалыс әрекетін реттейтін мидың бөлігі:мишық
Қияр, қызанақтың түсімін арттыру үшін қолданылатын лалагүл түрі-Лапыз.
Қозғалмайтын сүйек:сегізкөз
Қозғалуға қажетті энергия көзі:ағзалық зат
Қозу мен тежелудің жүретін жері- Мида.
Қозу орталық жүйке жүйесіне өтеді:Сезгіш нейрондар арқылы
Қозу өтетін жер:Синапс.
Қозу үлкен ми сыңарларының қыртысына өтеді-Аралық ми арқылы
Қозуды бұлшықеттер мен бездерге жеткізеді-Қозғалтқыш нейрондар
Қозуды сезгіш нейрондардан қозғалтқыш нейрондарға өткізеді-Байланыстырғыш нейрондар
Қозуды шеткі мүшелерден орталық жүйке жүйесіне өткізеді-Сезгіш нейрондар
Қозықұйрықтың боз арамқұлақтан ерекшелігі:Қалпақшасының асты қызғылт түсті, түбіртегінде сақинасы болмайды.
Қой малына айналма ауруын тудыратын:суыртқы
Қойбүлдіргендегі көп мөлшердегі дәрумен:С
Қойбүлдіргеннің көбею мүшесі:мұртша
Қойдың жабайы арғы тегі-Муфлон, арқар
Қойлардың жүн алу бағытындағы тұқымдары:Архармеринос (Совет мериносы).
Қол сүйектеріне жататындар-Тоқпан жілік, кәрі жілік
Қолайлы жағдайда өскен қарағайдың жасы:350-400жыл
Қолайсыз жағдай болғанда амеба:Циста түзеді
Қолайсыз жағдайда бактериялар:Спора түзеді
Қолайсыз жағдайда қарапайымдылардың бейімделуі:циста түзу
Қолайсыз жағдайлардан қорғап,тіршілігін сақтап қалу қызметін атқаратын споралар:бактерияларда
Қолға үйретілген жылқының арғы тегі жабайы жылқылар -Тарпан, түзат
Қолға үйретілген солтүстік бұғысы,өздерінің жабайы туыстары сияқты орманды-тундрада тіршілік етеді,олар қыста немен қоректенеді:қыналармен
Қолдан сұрыптау кезінде-Жаңа іріктемелер шығарылады
Қолдан сұрыптауда:қол тұқым мен іріктемелер алынады
Қоңыздың тыныс алу мүшесі-Денетүтікшелер.
Қоңыр балдыр жасушасының қор заты:Полисахаридтер,еріген көмірсулар
Қоңыр балдыр:Ламинария.
Қорғану рефлексіне жатады:түшкіру.
Қорғаныш реңге жатады:Усыз жәндіктердің улы жәндіктерге ұқсауы.
Қорғаныш, тірек және қоректік қызмет атқаратын ұлпа:Дәнекер
Қорғаныштық қызметін атқарады-Эпителий
Қорегін түнгі слқында аулайтын ұлу:жалаңаш шырыш
Қоректену және қимыл қызметтерін атқаратын ұлпалар:Қан және лимфа
Қоректену, тыныс алу әрекеттері жүретін жасушаның негізгі бір бөлігі-Цитоплазма
Қоректік заттардың жасушаға жеткізілуін қамтамасыз ететін ұлпа:қан
Қоректік заттар қоры жиналады-Эндоспермде
Қоректік заттар қоры жиналатын ұлпа:Негізгі
Қоректік заттарды өсімдіктің бір мүшесінен, екінші мүшесіне өткізуші ұлпа:Өткізгіш ұлпа
Қоректік заттардың сіңірілуі:Сүзілу, диффузия және үздіксіз өтуі арқылы жүзеге асатын физиологиялық процесс.
Қоректік тізбектің бірінші буындағылары:Өсімдіктер.
Қоршаған ортаның tтөмендегенде жылу өткізгіштіктің азаю себебі:қан тамырларының тарылуынан
Қоршаған ортаның қолайсыз жағдайынан қорғайтын ұлпа:Жабын.
Қоршаған ортаның температурасы жоғарыласа, цитоплазмада зат алмасу процесі ...-Жылдамдайды
Қорықтарды ұйымдастыру мақсаты-табиғат байлықтарын табиғи қалпында сақтап қалу.
Қорытылған ас сіңірледі:Аш ішекте.
Қорытылмаған қалдықтарды қылаулатқыш арқылы сыртқа шығарады:кірпікшелі кебісше.
Қос жарнақты өсімдік:Күнбағыс
Қос жарнақты өсімдік:Үрмебұршақ.
Қос ұялы, ішінде ұзынша тартылған жұқа жарғақты пердесі бар-Бұршаққын
Қосалқы бүршіктердің дамитын орны:жапырақта,тамырда,сабақта
Қосалқы жапырақтылар:мақта,ақ қараған,қалақай
Қосалқы тамыр дамиды :сабақтан.
Қосалқы тамыр дамиды:сабақ пен жапырақшадан
Қосалқы тамыр өсіп шығады:Сабақ пен жапырақтан.
Қосарланып ұрықтану тән: Плаун.
Қосарлы атаутізімді ғылымға енгізген ғалым-К.Линней
Қосарлы тыныс алатын жануарлар:Құстар
Қосарлы ұрықтануды ашқан ғалым:К.А.Навашин
Қосжақтаулы былқылдақденелілердің тыныс алу мүшесі:желбезек
Қосжақтаулы ұлылар: Айқұлақ.
Қосжақтауыл былқылдақденелілер:мидия,устрица,інжір,айқұлақ
Қосжарнақты класының өсімдіктері:үрмебұршақ
Қосжарнақты өсiмдiктер –Асбұршақ
Қосжарнақты өсімдік үрмебұршақтың тұқымында қор заттарының жинақталатын орны- ұрығында.
Қосжарнақты өсімдік:күнбағыс
Қосжарнақты өсімдіктер-Қауын, қарбыз, қияр.
Қосжарнақты тұқымдағы тұқымжарнағының қызметі- Қоректендіру.
Қосжынысты көпжасушалы:таспақұрт
Қосжынысты тікентерілілердің ұрықтануы жүретін орта-Суда.
Қосқанаттылар отрядына жататын бунақдене-Маса.
Қосмекенділер пайда болған-Ежелгі саусаққанатты балықтардан
Қосмекенділер-Алғаш құрлықта тіршілік етуге бейімделген төртаяқты омыртқалылар
Қосмекенділерде ең алғаш пайда болған-Сілекей бездері
Қосмекенділердің басым көпшілігінің тынысалу мүшесі-Өкпе.
Қосмекенділердің жақсы дамыған мидың бөлігі-Ортаңғы ми
Қосмекенділердің жерде кең тараған дәуірі:палеозой
Қосмекенділердің жүрегі-2 жүрекше, 1 қарынша
Қосмекенділердің жүрегінің бөлімдері-3.
Қосмекенділердің жүрегінің қарынша бөлімінде ... қан болады:Аралас.
Қосмекенділердің жүрегі-Үш қуысты
Қосмекенділердің қанайналым шеңбері:2
Қосмекенділердің құрлыққа шығуы-Өкпе пайда болған
Қосмекенділердің өкпесінң пішіні:Сопақша.
Қосмекенділердің суда тіршілік ететін дернәсілдерінің тынысалуы:Желбезек.
Қосмекенділердің терісі-Жұқа, тегіс, безді
Қостанайдың далалық аймағында орналасқан қорық:Наурызым
Қоянтәрізділер отрядының тұқымдастары:шақылдақ
Қуықтың қабынуы:Цистит.
Қуыс сүйектер:жілік сүйектері
Құйрықсыз қосмекенділер:Құрбақа
Құйрықты қосмекенділер шығу тегі:саусаққанатты балықтар
Құйрықты қосмекендіні белгілеңіз: Саламандра
Құйрықтылар отрядына жататын қосмекенді:қызылаяқ бақа
Құйымшақ омыртқаларының саны-4 – 5
Құлақ қалқаны -ауадағы дыбыс тербелістерін сыртқы дыбыс жолына бағыттайды.
Құлақты медузаның денесінің диаметрі-25-40 см.
Құлқайыргүлділер тұқымдасының ең маңызды өкілі-Мақта.
Құлқайыртұқымдастардың арқан есіп, қап тоқуға болатын түрлері-Бұйракендір, кенеп.
Құлық бөлетін құлақ бөлімдері бездерінің орналасуы:Сыртқы дыбыс жолында.
Құм шіркейлері тарататын ауру-Лейшманиоз.
Құмайдың отаны-Африка.
Құрамына азот кірмейтін химиялық қосылыс-Қанттар (сахароза).
Құрбақа терісінің құрылысының ерекшелігі?Терісі бұдырлы кілегейлі безбен қапталған.
Құрбақаның дернәсілінің атауы:итшабақ
Құрбақаның қабақтарының қызметі:Көзді ылғал мен ластанудан қорғайды
Құрбақаның қанайналым жүйесі:тұйық,екі қанайналым шеңберімен
Құрбақаның қаңқасы:сүйекті
Құрғақ жеміс – бұршаққын:орамжапырақта.
Құрғақ жеміс - дәнек:күріште.
Құрғақ жеміс-тұқымша болады:бақбақта
Құрғақ жемісті өсімдік:Теңгежапырақ.
Құрғақшылыққа төзімді өсімдік- Шеңгел.
Құрғақшылыққа төзімді, жылу сүйгіш өсімдік.Тары.
Құрлықта мекендеп,өкпе арқылы тыныс алатын былқылдақденелілер:шалшық ұлуы
Құрлықта тіршілік етуге бейімделген алғашқы омыртқалы жануар:Қосмекенділер.
Құрлықтағы ең ірі жануар:Піл.
Құртамыш душар ететін ауру-Кокцидоз.
Құрттар денесінің қабаты: үш
Құрттарда зиянды заттарды ағзада бөліп,жинақтайтын негізгі мүшесі:жұлдызша тәрізді түтікшелер
Құрттардың тип саны:3
Құрттар-топырақтан, шыбындар-шіріген еттен пайда болады деп есептеген ғалым-Аристотель.
Құрылымы мен қызметіне қарай нейрондар бөлінеді-3-топқа
Құрылысы мен атқаратын қызметі ұқсас, шығу тегі әр түрлі болады-Аналогиялық мүшелер.
Құрылысы мен шығу тегі әр түрлі, бірақ ортақ белгілермен біріктірілген ұлпалар тобы-Бұлшық ет.
Құрылысы мен шығу тегі әртүрлі, атқаратын қызметі ұқсас мүше:Аналогиялық.
Құрылысы мен шығу тегі бір-біріне сәйкес келетін дене мүшелері:Гомологиялық.
Құрылысы, шығу тегі және атқаратын қызметі ұқсас жасушалар тобы:Ұлпа
Құс қарнының бөлімдері-2.
Құс миының жорғалаушыларға қарағанда өте жақсы жетілген бөлігі:алдыңғы ми сыңарлары мен мишық
Құс пен аңның 45 түрін жүйелеген ғалым-П.С. Паллас.
Құстар мен сүтқоректілердің қан арнасында тіршілік етеді:айырдене
Құстар өкпесінің ауруы:Аспергиллез
Құстар түрінің саны-8600.
Құстар тыныс алады:Өкпе, ауа қапшықтары
Құстарға зиян келтіретін бунақдене:Мамықжегі.
Құстарға қандай бездердің болуы тән? -Құйымшақ бездерінің
Құстарда алғашқы қорытылу басталады-Жемсауда
Құстарда болатын айыр сүйек - ұштары біріккен бұғана.
Құстарда болмайтын мүше -Қуық.
Құстарда етті қарын ... қызметін аткарады: -Тістің
Құстарда жүректің қай бөлімінен өкпе артериясы шығады? -Оң жақ карыншадан
Құстарда ортаңғы мидың дамуы ненің дамуымен байланысты- көру
Құстарда тістің қызметін атқаратын қарын. -Етті қарын
Құстарды басқа омыртқалы жануарлардан ажырататын ерекше белгісі қандай? -Қауырсын жамылғысы бар
Құстарды зерттейтін сала: -Орнитология
Құстардың (сүтқоректілермен бірге) жануарлар әлемінде басымшылық көрсетуінің, көп таралуының себебі неде? -Барлық жауабы дұрыс
Құстардың алақаң сүйектерінде қанша саусақ болады? -Үш
Құстардың артқы аяқ қаңқасына тән сүйектер: -Жіліншік
Құстардың аталықтарының әдемі болуы бейімделушіліктің қай түріне жататынын белгілеңіз.Қызықтырушы рең
Құстардың безді қарны қандай қызмет атқарады? -Қарын сөлін бөледі
Құстардың белсенді ұшуы және тұрақты дене температурасының болуы ас қорыту жүйесінің қандай ерекшелігіне байланысты? (Барлықжауабы дұрыс)
Құстардың дене температурасы:+41,+43 градус С
Құстардың дене температурасының тұрақты болуы неге байланысты: -Белсенді қоректенуі, тыныс алуы, қан айналуы, зәр шығаруы, терісінің болуы)
Құстардың денесінде болатын кене: -Мамық кене
Құстардың жамбас белдеуі қандай омыртқалармен өзара берік тұтасып кеткен? -Бел және сегізкөз омырткаларымен
Құстардың жүрегі мынандай бөлімдерден тұрады: -2 жүрекше, 2 қарыншадан
Құстардың жүрегі неше камералы? -Төрт
Құстардың жүрегі: -Төрт бөлік
Құстардың жүрегі:екі жүрекше,екі қарынша
Құстардың жүрегінің оң жақ жүрекшесінде қандай қан болады? -Вена қаны
Құстардың зәр шығару мүшесі:екі бүйрек
Құстардың кауырсындарын қалай бөледі? -Қауырсын, желпуіш
Құстардың көзінде болады: -Екі қабақ және жыпылықтағыш қабыршақ
Құстардың қайсысы қылқан жапырақты орманда тіршілік етеді? -Құрлар
Құстардың қандай омыртқалары бір-бірімен қозғалмалы байланысқан? -Мойын омыртқалары
Құстардың қаңқасының ерекшелігі-Жеңіл және берік, қанат сүйектері пайда болады.
Құстардың қарны ....бөлімнен тұрады -2
Құстардың қарны мынадай бөлімдерден тұрады:безді қарын,етті қарын
Құстардың қарны:4бөлімнен тұрады
Құстардың қарыны мынадай бөлімдерден тұрады: -Безді қарын және етті қарын
Құстардың қауырсындарын қалай бөледі? Қауырсын, мамық.
Құстардың қырсүйегі (киль) қай сүйекпен байланысты. -Төс сүйекпен)
Құстардың маусымдық қоныс аударуының сигналы болады: -Күннің ұзақтығы
Құстардың мойын омыртқа бөлігінде неше омыртқа бар? (10-15 омыртқа) Құстардың терісі: -Жұқа, ылғалды, қауырсынмен қапталған
Құстардың мойын омыртқасының саны-11-25.
Құстардың температурасы жетеді: -42°С-ға
Құстардың тұмсығы - бұл: -Бас сүйектің өсіндісі
Құстардың тұмсығы:түрі өзгерген жақтар
Құстардың тыныс алу мүшелері: -Өкпе, ауақапшықтары
Құстардың ірі қауырсындарындағы теріге еніп тұратын бөлігі: -Қаламша
Құстұмсықбастылар отрядының өкілі:гаттерия