Морфологиясы

Тырысқақ вибрион клеткасының көлемі 1-3.0х0.2-0.4 мкм, бір талшығы бар, ол чехолмен қапталған және өсіндісі бар. Вибрионның морфологиясы құбылмалы: тығыз қоректік ортада өскен колониялардан жасалынғын жұғында пішіні таяқша секілді. Крахмал қосылған ортада вибрионның пішіні жылдам өзгеріліп отырады. Вибриондар өте қозғалғыш келеді және оны анықтау - манызды диагностикалық белгі. Тинкториалық қасиеттері энтеробактерияларға ұқсас, вибриондарды түрлі анилин бояулармен бояуға болады. Жиі қолданатын бояулар: сулы Пфайффер фуксині немесе Циль бойынша карбол фуксинімен.

Дақылдық қасиеттері

Тырысқақ вибрионы факультативтік анаэроб, анаэробты жағдайда жылдам өледі. Спорасы жоқ, қоректік ортаға талғампаз емес; оптималді өсу температурасы - 37⁰С; рН 7.6-8.0. Сілтіні жақсы көреді. Клетканың бөлінуі өте жылдам өтеді, сілтілі пептонды суда қоздырғыштың өсуі 6 сағаттан соң жай көзге көрінеді. Тұрып қалған дақылда, крахмал немесе иммунды сары су қосылған ортада өскен колониялардан жасаған мазокта вибрионның пішіні жіпше, S-тәуелді имектелген, кокка тәрізді немесе түйреуіш секілді. Пенициллин әсерінен L-формаға ауысуы мүмкін.

Тығыз қоректі ортада вибрион домалақ түссіз, шеттері бір келкі S-колониялар түзеді. Колониялар майлы, ортадан тез алынады. Тұрып қалған дақылда колониялар үлкейеді, түсі қоңыр сарыға ауысады. Шабылған қоректік ортада (бір колониялардың өсіндісін алуға арналған) вибрион жылтыр сарғыш түсте. Тиосульфат цитрат, өт қышқылдары және сахароза қосылған ортада (ТСВS-агар) Vіbrіo cholerae сахарозаны ыдыратады және сарғыш колониялар түзеді.

Желатин пластиналарында 48 сағат инкубацияда ақшыл дәнді колониялар айналасы сұйытылған. Желатинге уколмен еккен кезде 48-72 сағ. Воронка секілді сұйылтатады, воронканың үсті вибрион массасы толы орналасады. Тығыз қоректі ортада вибрионның R-колонияларыда пайда болады - пішіні әр түрлі, бұлыңғыр. Осы бактериялар бактериофагқа, антибиотиктерге сезімталдығын жоғалтады, О-антисары сумен агглютинациясы болмайды.

Сүйық қоректі ортаны лайландырады, бетінде нәзік аспан көк қабықша пайда болады. Пробирканы шайқағанда қабықша тез бұзылып, түбіне түседі. 1% пептонды суда өте жылдам өседі, нәзік көгілдір қабықша пайда болады, су лайланады.

Ферментативтік қасиеттері

Тырысқақ вибрионның биохимиялық активтілігі басым. Тырысқақ вибрионы қышқылға дейін көмірсуларды ыдыратады: глюкоза, сахароза, мальтоза, манноза, маннит, лактоза (жай ыдыратады), левулеза, гликоген, крахмал. Манноза, сахароза, арабиноза ферментациясы (Хейберг триадасы) диагностикалық манызы бар. Тырысқақ вибрионы манноза мен сахарозаны ыдыратқандықтан Хейберг бойынша 1-ші топқа жатады (осы үш көмірсулар қалай ыдыратуы бойынша 6 тобы анықталған).

Протеолиттік қасиеттері бар - желатинді сүйылтады және казеинді гидролиздейді. Плазмокоагулазды (көжектің плазмасын ірітеді) және фибринолиттік (Леффлер бойынша үйытылған сары суды сұйылтады) әсері бар. Сүтті ірітеді және басқа белоктарды да аммиак пен индолға ыдыратады. Н₂S түзбейді. Нитратты ауыстырады, индол түзеді - бұны нитрозиондолды реакцияда байқайды (холера-рот-реакция).

Биохимиялық және биологиялық қасиеттері бойынша тырысқақ вибрионы 2 биоварға бөлінеді (биотип): классикалық (V.cholerae asіatіcae) және Эль-Тор (V.cholerae eltor). Соңғы уақытта Эль-Тор вибрионы гемолитикалық қасиеттерін жойған, сондықтан негізгі дифференциациясы эритроциттерді агглютинациялау қабілеті, полимиксинге және 1V фагке төзімділігін анықтау бойынша жүргізіледі. 0139 топтағы вибриондар полимиксинге төзімді және гемолитикалық қасиеттерін жойған.

Антигендік құрылысы.

Тырысқақ вибрионында термотұрақты О-АГ және термолабильді Н-АГ анықталған.

Н-АГ - А және В топқа бөлінген бактерияларға жалпы антиген: А тобына тырысқақ вибрионы кіреді; В тобына - тырысқақ вибрионынан биохимиялық қасиеттері бойынша ажыратылатын басқа вибриондар.

О-АГ құрылысы бойынша 139 серотоптар анықталған. Классикалық тырысқақ пен Эль-Тор тырысқағы қоздырғыштары О1 серотопқа кіреді. Кабешима және Такано (1913) О1 топтағы тырысқақ вибриондардың О-АГ біркелкі емес, А, В, С компоненттері ажыратылған. Осы компоненттер қалай бір-бірімен байланысады, солай сероварлары анықталған - Огава (АВ), Инаба (АС), Хикоджима (АВС). Осындай қасиеттерін ажырату бойынша эпидемиологиялық ошақтарда қоздырғыштың дифференциясын жүргізуге қажет. Бұлынғыр R-колонияларда О-АГ жойылған, сондықтан олар О-антисары сумен агглютинация байқалмайды. О139 сероварға кіретін бактериялар түрге спецификалы О1 және типке спицификалы Огава, Инаба және RO-сары суларымен агглютинация жүрмейді. Сонымен қатар, тырысқаққа ұқсас вибриондар О1-сары суымен агглютинация болмағандықтан, оларды агглютинацияланбайтын вибриондар немесе АГБ вибриондар деп атайды.

Бактериофагтар. Тырысқақ бактериофагтарын алғаш рет Д”Эрель 1920ж. ашты. Vіbrіo cholerae 1V топтағы бактериофагтармен, ал Эль-Тор биовары - V топтағы фагтармен жойылады. Көптеген зерттеулер мәліметтері бойынша, тырысқақ бактериофагтардың емдік қасиеттері жоқ.

Эпидемиологиясы.

Тырысқақ - типті ішектік инфекция, эпидемиологиясы басқа энтеропатогенді бактериялар тудыратын өзгерістерге ұқсас. Тырысқақ эпидемиясы 2 типте өтеді - эпидемия көтерілісі, жұқтыру көзі мен жолдары бір, бір мезгілде көп адам науқастанады және әлсіз өтетін эпидемия - қоздырғыштың таралу жолдарын табу қиын және аз адам науқастанады.

Табиғи резервуары - науқас адам және бактерия тасымалдаушы; негізгі жұқтыру механизмі - фекальді-оральді, сирек - тұрмыстық қатынаста. қоздырғышты тарататындар - тағамдар, су, сыртқы қоршаған орта. Шыбындардың инфекцияны таратуда манызды роль атқарады. Сонымен қатар, аурудың жасырын түрі қоздырғыштың циркуляциясын ұстап түрады.

Тырысқаққа әр адамның сезімталдығы өте құбылмалы. Бұл жерде айта кету керек, И.И.Мечников, Ермольева З.В., Петтен-кофер ғалымдардың өздеріне жұқтырғаны айтарлықтай жауап бермеді. Әлеуеметтік жағдайы нашар және өзіндік гигиена ережелерін сақтамайтындар тырысқаққа сезімтал келеді. Эпидемиялық көтерілісте ең алдымен ауыратындар - ер ересектер; эндемиялық региондарда әлсіз өтетін тырысқақ жиі балалар арасында кездеседі.

Тырысқақ жылы мезгілде көтеріледі. Даккада (Бангладеш) тырысқақ муссонды жауын жауған соң көтеріледі, ал ауа райы құрғағанда бәсендейді. Ал Калькуттада (Индия), Ганг пен Брамапутра дельтасының қарсы жағасы, ауру құрғақ мезгілде көтеріледі, ал жауын жауғанда тоқтайды.

Тырысқақ вибрионы сыртқы қоршаған ортаның қолайсыз факторларына сезімтал - күн сәулесі, құрғауды, басқа микрофлорамен конкуренцияны. Суда қоздырғыштың айналымы науқас адам мен бактерия тасымалдаушылардың болуымен байланысты. Егер оларды изоляцияласа, қоздырғыш өздігімен жойылып кетеді (тұрып қалған суда 2-3 апта сақталуы мүмкін). Күл-қоқыста 3-4 айға дейін тіршілік етеді, рН сілтілі және ылғалдығы жоғары тағамдарда ұзақ сақталады, науқас адам ластаған киімде және төсекте де ұзақ тіршілік етеді. Эль-Тор биотипті вибриондар сыртқы ортада тұрақты, сондықтан судан және нәжістен тез бөлінеді. Барлық вибриондар рН қышқыл дезинфектанттарға өте сезімтал.

Патогенезі. Адам организміне түскен вибриондар асқазанның қышқыл орта әсерінен өледі, тірі қалғандары ашы ішекке жетеді. Патогенді колонизация факторын талшықтар атқарады (жылжып қозғалу қызметі), муциназа (шырышты қабықтың кілегейін ыдыратып қоздырғышқа эпителийге жетуін қадағалайды), нейраминидаза (ішектегі микроқылшықтармен байланыстырады). Бактериялардың енуіне қарсы эпителиалық клеткалар өтпен өнделген сілтілі сүйықтық бөледі - қоздырғыштың өсуі мен көбеюіне өте қолайлы жағдай жасайды. Келесі патогенді факторы - эндо- және экзотоксин бөлінуі. Эндотоксин - термотұрақты ЛПС, басқа энтеробактериялардың эндотоксиніне ұқсас келеді. Иммуногенді қасиеттері жоғары болғандықтан, вибриоцидті антиденелер түзіледі. Басқа әсері әлсіз.

Экзотоксин (холероген) - термолабильді белок; фенол мен формалинге сезімтал, протеолитті ферменттер әсеріне тұрақты. Холероген 2 компоненттен түрады: компонент В - пентамер, моносиалды ганглиозидті рецепторлармен байланысады, нәтижесінде А компоненттің ішке енуіне көмектеседі. А компоненттің 2 суббірлігі бар - А₁ суббірлігі (активті орталығы) және А₂ суббірлігі екі компонентті байланыстырады. А₁ суббірлігі аденилатциклаза компоненттерін күшейтеді, клетка ішінде цАМФ деңгейін жоғарлатады, нәтижесінде клетка ішіндегі сұйықтықтар мен электролиттер ішекке шығады. Бактерияның 0139 серовары экзотоксин түзеді, әсері әлсіздеу; токсин түзуін хромосомды және плазмидті гендер бақылайды. Эль-Тор биотипінің патогенді факторы болып гемолизиндер саналады.

Клиникалық көріністері.

Көптеген жұқтырған адамдарда ауру симптомсыз немесе женіл диарея түрінде өтеді. Анықталған мәліметтер бойынша, тырысқақтың ауыр түрі мен симптомсыз түрі классикалық формада 1:5-10, ал Эль-Тор тырысқағында - 1:25-100.

А) Клиникасы айқын тырысқақтың инкубациялық кезеңі бірнеше сағаттан 5 тәулікке дейін (орташа 2-3 тәулік); аурудың көріністері - жалпы әлсіздік, іш ауруы, құсу, қарқынды диарея синдромы. 1ш өтуі тәулігіне 10литрге дейін барады, нәжіс сулы, түссіз (“күрішті қайнатқан судың” түсіне ұқсас келеді). Келесі ерекшелігі - нәжістің иісі - тәтті секілді “балықтың” (нәжістің емес) иісі. Интоксикация дәрежесі бойынша аурудың симптоматикасы гастроэнтерит немесе энтерит ретінде өтеді.

Б) Ауыр жағдайда науқас адамда несептің деңгейі төмендейді, бүйректің жетіспеушілігі дамиды. Науқастың дауысы қарлығады немесе афония дамиды. Негізгі патогендік факторлар - гиповолемия және электролиттік баланстың қаумақты бұзылысы, нәтижесінде артериалді гипотензия, жүректің жетіспеушілігі, естің бұзылысы және гипотермия. Осындай жағдайды тырысқақтық алгид деп атайды. Сонымен қатар, ерекше көрінісі - facіes hіpocratіca (көзі шүнкірген, бет әлпеті үшкірленген, жақтар сүйектері қатты шығып түр). Клиникалық көріністердің сақталу ұзақтылығы уақытылы ем қолданумен байланысты, бірнеше сағаттан - бірнеше тәулікке созылады. Ем қолданбаған жағдайда науқас алгидті кезеңде қайтыс болуы 60% құрайды.

В) Сауығу кезеңі уақытша төзімділік қалыптасуымен байланысты, сондықтан адам қайтадан жұқтыруы мүмкін.

Емдеу принциптері - организмнің сүйықтықтары мен электролиттерді толтыру, антибактериалді терапияны - тетрациклин қатарына жататын препараттармен жүргізіледі. Альтернативті антибактериалді препараттар - левомицетин, триметоприм-сульфаметоксазол, фуразолидон.

Сақтандыру шаралары - сырттан ауруды кіргізбеу үшін тазалық-гигиеналық шекаралы шараларды ұйымдастыру; тұрғындар арасында санитарлы-ағарту жұмыстарын жүргізу; ерте науқас адамдарды және вибрион тасымалдаушыларды анықтау; эпидемиялық қауіптілігі жоғары аудандарда аурудың алдын алу үшін тұрғындарға жалпылама тетрациклин таратып ішкізуін ұйымдастыру. Арнайы сақтандыру үшін эпидемиялогиялық көрсеткіштері бойынша вакцина енгізіледі. Айта кету керек, вакцинаның эффективтілігі 60-70% жоғары емес және одан кейін қалыптасқан иммунитет 3-6 айға ғана қалыптасады.

Басқа патогенді вибриондар.

Vіbrіo parahaemolytіcus - галофилді вибрион; Жапон елінде көптеген жедел диареялар қоздырғыштары болып тіркелген. Осындай жағдайлар Оңтүстік-Шығыс Азия, Африка, Латын Америка елдерінде және туристер арасында диареяның 20% қоздырып отыр. Инфекцияның негізгі жұқтыру көзі - теңіз өсімдіктері мен жәндіктерден дайындалған тағамдар, ұзақ уақыт жылы жерде тұрып қалғандықтан және дайындау технологиясын бұзғандықтан. Сирек таралады - пісірілмеген моллюск пен балықтардан және тағамдарға теңіз суы шашыраған жағдайда. Қоздырғышта энтерит тудыратын энтеротоксині бар. Клиникалық көріністер жұқтырылғандардың 50% байқалады: қатты іш ауруы, сулы көп мөлшерде диарея жұқтырылғаннан кейін 24 сағатта дамиды. Ауру өздігімен жазылады, қайтадан инфицирленуі тіркелмеген. Қатерлі жағдайлары тек балалар мен кәрілер арасында кездеседі. Диагностикасы Vіbrіo cholerae тудырған тырысқақтай, ТСВS-агарға егу (сахарозаны ферменттемейді, сондықтан колониялар оливкі-жасыл көк түсте) және орнитинді утилизациялайды.

Vіbrіo vulnіfіcus Тихоокеан мен Атлантика жағалауларында микробтық ценозы құрамына кіреді, моллюскалар (устрица, мидияларда, гребешоктарда ж.т.б.) қоздырғышты таратады. Қоздырғыш ерекшелігі септицемия және іріңді қабыну процестерін тудыра алады. Септицемия көбінесе моллюск қолданғанда дамиды, клиникасы терінің буллезді бұзылыстарымен сипатталады. Ауру көбінесе иммунитеті төмен адамдарда, бауыры, бүйрегі ауыратын адамдарда және қантты диабет ауруы бар науқастарда жиі кездеседі. Аурудың 50%-і қатерлі жағдайға әкеледі. Жаралы инфекциялар ластанған теңіз суымен байланысты; женіл түрден ауыр түрі газды гангрена секілді өтеді. Vіbrіo vulnіfіcus тудырғанаурудың ауырлығы қоздырғыштың патогенді дәрежесі мен организмнің төзімділігіне байланысты. Патогенді факторлары - капсула - бактерияны фагоциттер шабуылынан қорғайды, фер-менттер комплексі (цитотоксин-гемолизин, эластаза, коллагеназа фосфолипаза). Ауру цитохроматоз және бауыр циррозы бар науқастарда өте ауыр түрде өтеді (фагоциттер дефектісі басым және бактериялар қан айналымына түскен). Диагностикасы жоғарыда аталғандай өткізіледі. ТСВS-агарда колониялары сарғыш түсте, себебі сахарозаны ыдыратады және лактозаны 50% ыдыратады. Емдеу үшін интенсивті антимикробты терапия жүргізу керек - гентамицин, тетрациклин, левомицетин. Қауіпті топтарға кіретін адамдарға пісірілмеген теңіз өнімдерін жеуге болмайды және теңіз суға шомылуына тыйым салу керек.

Микроаэрофилді грам(-) таяқшалар (Campylobacter және

Helіcobacter туыстастықтары)

Campylobacter туыстастығы 1909ж қойлар арасында инфекциялық түсік кезінде ыдыраған эмбрионынан табылған (C.fetus). Қазір 13 түрі анықталған - спираль тәрізді S- әріп секілді имектелген, “шағала қанатына” ұқсас бактериялар, орташа мөлшері - 0.5-5-0.2-0.8 мкм, бір немесе көп рет оралған, ұзындығы 8 мкм. 48-72 сағат өсірген кезде пішіні кокка тәрізді. Қозғалғыш, оралып жылжиды, талшықтары бір немесе екі шетінде орналасады (талшықтың ұзындығы 2-3 есе бактерия денесінен ұзын). Спора түзбейді; хемоорганотрофтар, негізгі зат алмасу метаболизмі тыныстық. Көмірсуларды ыдыратпайды, қышқылды және нейтралді өнімдер бөлмейді. Адамға патогенді түрлері капнофилдер (СО₂ 10-15%) және микроаэрофилдер (О₂ 21%), ал кей түрлері, мысалы C.fetus анаэробты жағдайда тіршілік ете алады. Микроаэрофилді жағдайда тіршілік ету үшін кей түрлерге Н⁺ иондары мен фумараттар қажет (аэробты жағдай жасау керек). Грам(-), анилин бояуларын қиын қабылдағандықтан, Циль бойынша карбол фуксинімен боялады. Негізгі өкілі - C.fetus, туыстастықта адамға және жануарларға патогенді түрлері бар - кампилобактериоз ауруын тудырады. Кампилобактерияларды негізінен несеп-жыныс мүшелерінен, ішектен және ауыз қуысынан тапқан. Медициналық маңызы бар түрі - C.jejunі, жақын уақытта анықталған.

Campylobacter jejunі тобы (C.jejunі, C.colі, C.larі). Лабораторияда бөлу қорытындысының эффективтілігі - температура, ортаның газдық құрамы және қоректік заттың сапасы.

Дақылдық қасиеттері. Оптималді өсіру температурасы 42⁰С, рН 7.0-7.2; микроаэрофилді жағдай жасау үшін анаэростаттың ауасының құрамы 75% газдық ертінді болу керек (90% азот пен 10% СО₂) немесе анаэростатқа шам жарығын қою керек.

- Кампилобактериялар тасымалдауда жойылып кетуі мүмкін, сондықтан материалды бірден консерванты бар ортаға егеді (тиогликолді сорпа немесе сілтілі пептонды су) және 4⁰С сақтайды.

- таза өсіндісін алу үшін фильтрация әдісі қолданылады. Әдістің негізгі ерекшелігі фильтратты селективті емес ортаға егуі (мысалы, қанды агар немесе шоколадты агар). Бактерияларды жылдам бөлу үшін селективті орталарға егеді - Скирбоу, Бутцлер немесе Престон орталарына.

Тығыз қоректік орталарында 2 типті колониялар түзеді - ылғал кілегейлі “жайылмалы” сұр түсті колониялар шеттері бұдыр (өте ұсақ конденсат тамшыларына ұқсас болуы мүмкін) немесе ұсақ дискретті жылтыр дөңес колониялар мөлшері 1-2 мм.

Жартылай сүйық және сұйық қоректік орта бетінде аспан көк-сүр түсті қабықша пайда болады.

Биохимиялық қасиеттері. Кампилобактериялар көмірсуларды ферменттемейді, қышқыл немесе нейтралді өнімдерді бөлмейді; нитратты редуцирлейді; Н₂S түзеді, сүтті ірітпейді, гемолитикалық активтілігі жоқ. Өсіру үшін сары су қажет етпейді, энергия көзі аминқышқылдары немесе цикл Кребстің ортанғы өнімдері; Фогес-проскауэр реакциясы және метилен қызылмен қоятын сынама қорытындысы теріс; желатина мен мочевинаны гидролиздемейді; оксидаза(+); пигмент түзбейді.

Campylobacter jejunі мен C.colі дифференцияциясын экспресс-тест гиппуратпен жүргізіледі (жана бөлінген C.jejunі тестте оң нәтиже береді).

Campylobacter jejunі мен C.larі дифференцияциясын налидикс қышқылына сезімталдығын анықтайтын тест бойынша жүргізіледі (бірінші түрі - сезімтал, ал екінші түрі - төзімді).

Антигендік құрылысы - күрделі, әсіресе термолабилді антигендер құрамы. Маңызды беткейлік Аг ЛПС (О-Аг) және қышқылға сезімтал белоктық фракцияларынан құралған, серотиптелінеді. Жалпы энтеробактерийлерде кездесетін антигені жоқ. Талшықтық Н-Аг табылған.

О-Аг кампилобактерлердің иммунологиялық ерекшелігін айқындайды, тура емес гемагглютинация реакциясында байқалады.

Жақын арада белоктық талшықтық Н-Аг табылған.

Аурудың патогенезі кампилобактерлердің адгезивтік және инвазивтік белсенділігімен сипатталады. Өт жолдарында қарқынды көбейіп, ашы ішекте таралады.

Шырышты қабатқа бактерия беткейіндегі арнайы адгезиндермен жабысады; ерекшелігі - кампилобактерлер кілегейлі шырыштан өтіп эпителий бойына орналасады (шырышты кілегейде 30 мин тіршілік ете алады) себебі талшықтар - негізгі адгезия факторы.

Кампилобактерлер эпителиалді клеткалар мембранасынан тез өте алады, инвазия нәтижесі - науқастың нәжісінде қан мен кілегей болады.

Кампилобактерлердің аш ішегіне колонизациялауы шырышты қабаттарда қабыну процесі мен ісіну пайда болады; базалді мембранада полиморфты лейкоциттер, лимфоциттер және плазматикалық клеткалары бар инфильтрат дамиды. Эндоскопия жасағанда шырышты қабаттың ісінуімен гиперплазиясы, эрозия, бір-бірімен бірігіп, аш және тоқ ішекте жаралар пайда болғанын көруге болады.

Зақымдау патогенезінде маңызды роль алатындар термолабилді және термостабилді энтеротоксиндер. Энтеротоксині эшерихиялардың диареегенді және тырысқақ вибрионның термолабилді токсиндеріне ұқсас (клетка ішіндегі цАМФ деңгейн күшейтеді). Термостабилді энтеротоксин (эндотоксин) кампилобактерлер жойылған кезде шығады, әсері барлық энтеробактерийлердің эндотоксин әсеріне ұқсас. Тірі және өлі микроорганизмді тышқандарға енгізгенде, олар өледі.

Аурудың ауырлығы бір жағынан макроорганизмнің иммундық жүйесінің жағдайына байланысты. Қауіпті топтар қатарына балалар (2 жасқа дейінгілер), кариялар, иммунодефициттері бар науқастар, стероидтар мен цитостатиктер қолданатын науқастар жатқызылады.

Клиникалық көріністері. Негізгі көрінісі - энтероколит; инкубациялық кезеңі - 2-5 тәулік, 10 тәулікке дейін болуы мүмкін. Көптеген науқастарда жедел колит симптомдары дамиды; ректороманоскопия қорытындысы - шырышты қабаттың ісінуі, гиперемиясы, қабырғасы жұқарған. Гомосексуалистер арасында кампилобактериозды проктит дамиды.

Өте ауыр жағдайларда дегидратация белгілері мен іштің қатты ауруы байқалады - жедел перитонит. Сирек жедел кампилобактерлі менингит болуы мүмкін. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша, Campylobacter jejunі Гийена-Барре синдромын тудыратыны анықталған - жедел бірінші реттік идиопатиялық полирадикулоневрит - аутоиммунды реакциялар - моторлы ганглийлердің нейрондары кампилобактерлердің ЛПС олигоқанттарымен қиылыса байланысады. Келесі асқынуы - реактивті артрит 2% науқастарда аурудың басталуынан 1-2 аптадан соң дамиды.

Кесте

Кампилобактериялық энтероколиттің негізгі симптомдары

Лабораториялық диагностикасында науқас нәжісінен қоздырғышты табу; есте сақтау керек - қоздырғыштың колонияларын алу үшін сапалы қоректік орта қажет - жана дайындалған қоректі ортада колониялар жайылып өседі.

Жедел идентификациясын жүргізу үшін микроскопия жасалынады - нәзік грам(-) спираль тәрізді немесе S-имектелген бактериялар. Фазды-контрасты микроскопия колданып, нәжісті сұйық қоректік ортадан суспензия жасап көруге болады.

Кампилобактерлердің идентификациясы серологиялық әдіспен жүргізіледі, мысалы, агглютинация реакциясы немесе комплемент байланыстырушы реакция, агглютинациясы тура емес реакция, иммуноферментті анализ (ИФА).

Емі. Көптеген жағдайда диагнозы дәлелдеген кезде, науқас өзінен өзі сауығып кетеді. Антибиотиктерді тек ауыр жағдайда ғана қолданады. Кампилобактерлер аминогликозидтерге, эритромицинге, тетрациклинге, левомицетинге және фуразолидонга сезімтал, ал пенициллинге, цефалотинге, бисептолға төзімді.

Эпидемиологиясы. Кампилобактериалық гастроэнтериттер барлық жерде кездеседі. Ауру спорадиялық түрде тіркеледі. Ерекшелігі - ауыл түрғындары - қысқы мезгілде, ал қала тұрғындары - жазғы уақытта ауырады. Сонымен қатар, саяхатшылар диареясы деп аталады. Инфекцияның жұқтыру көзі - жануарлар, құстар, адам. Адам олардан дайындалған тағамдардан өте ластанған кезде жұқтырады.

C.fetus алғаш рет 1909 ж инфекциялық түсікте табылған; адамдарда - Венсан ғалымы белгісіз дене қызуы көтерілген жүкті әйелдерден қоздырғышты тапқан. Көптеген пациенттерде түсікке әкелді. Нәрестеден де қоздырғыш бөлінген. Қазіргі уақытта ауру АҚШ, Германия, Франция, Оңтүстік Африка және Непалда жиі кездесіп отыр. Клиникалық көріністері әр түрлі - пиогенді менингиттер, менингоэнцефалиттер, түсік, эндокардиттер, тромбофлебиттер, артриттер, гепатомегалия. Диагноз тек қоздырғышты тапқан кезде дәлелденеді. Диагностикасы басқа кампилобактерлер секілді өткізіледі.

Helіcobacter туыстастығы

Алғашқы мәліметтер 1983-1984ж. бойынша жедел гастродуодениті бар науқастардың асқазанның шырышты қабатында кездесетін имектелген бактериялар табылған. Алғашқы “асқазандық” кампилобактерлерді Австралияда 1982ж. анықтаған; сау адамдар асқазандарында кездеседі екен. Адамға патогенді түрі - Нelіcobacter pylorі.

Морфологиясы

Қысқа, имектелген немесе оралған бактериялар; грам(-); орташа мөлшері - 2.5-4х0.5 мкм; қозғалғыш (лофотрихтер); талшықтары - 4-5, көбіне олар чехолмен қапталған және шеттерінде бүршіктері бар. Бактерияның клетка қабырғасында май қышқылдары бар - гексадекан, октадецен, гексадецен қышқылдары.

Дақылдық қасиеттері.

Микроаэрофилді жағдайларда жақсы өседі; аэробты және анаэробты жағдайда өспейді. Оптималді температурасы 37⁰С, бірақ көптеген түрлері 33-41⁰С өседі; 25-28⁰ және 42⁰С өспейді. Оптималді қоректік орталары - қанды агар және шоколадты агар, сонымен қатар, гемині жоқ 10% сарысулы ортада да өседі (басқа кампилобактерлерден ерекшелігі). Глицерин, өт тұздары және NaCl (2.0-3.5%) қосылған қоректі орталарда өспейді. Кей штаммдардың гемолитикалық активтілігі жоғары (-гемолиз), гиппуратты гидролиздей алмайды.

48-72 сағатта тығыз қоректі ортада ұсақ, мөлдір жылтыр колониялар түзеді, біраз уақыт өткен соң колониялар кокка тәрізді формаға ауысады.

Сұйық қоректік орта сәл лайланып, аспан-көгілдір-сұр түсті қабықша түзеді.

Биохимиялық қасиеттері

Оксидаза+, каталаза+, уреаза+, транспептидазды және фосфатазды активтілігі бар; Н₂S түзеді; нитратты редуцирлемейді; сүтті ірітпейді, глюкозаға инертті.

Антигендік құрылысы толық зерттелмеген. О-Аг мен Н-Аг бар

Патогенезі

Жедел гастриті немесе созылмалы түрі қозған науқастарды зерттегенде, қабыну ошақтарынан көп мөлшерде бактериялар табылған. Кілегей арасынан өтіп хеликобактерлер эпителиалді клеткаларға жабысады, шырышты қабаттың криптері мен бездеріне енеді. Бактериялардың активтілігі шырышты қабаттың қабырғасын бұзады, нәтижесінде асқазан сөлі мүшенің қабырғасынан сыртқа шығады. Хеликобактердің Аг (ЛПС) нейтрофилдердің миграциясын белсендіреді, жедел қабыну процесі дамиды. Хеликобактерлер клеткааралық жолда орналасуы хемотаксис пен қан клеткалары бұзылғанда шыққан мочевина мен геминмен байланысты. Бактериялық уреаза әсерінен мочевина аммиакқа ауысады, ал аммиак асқазан мен он екі елі ішектің шырышты қабатын зақымдайды.

Клиникалық көріністері

Гастродуаденит симптомдарына ұқсас. Пациент дәрігерге эпигастрий аймағы тұрақты ауырғанына шағымданады. Бұл жағдай метронидазол мен фуразолидон қолданған соң іш ауруы басылады.

1. Инкубациялық кезеңі - 7 тәулік. Ауру науқаспен қатынаста болғанда жұғуы мүмкін (балалар мен жасөспірімдер арасында).

2. Жедел кезеңінде асқазан сөлінің рН өзгереді, 40-50% пациенттерде - лоқсу мен құсу байқалады; 3 айдан соң созылмалы гастрит дамиды, кейінірек жаралы гастродуоденит симптомдары.

Лабораториялық диагностика.

Helіcobacter pylorі асқазан мен оң екі елі ішектің шырышты қабатынан алған биоптаттан бөлу.

1. Бактериялар гематоксилин-эозин немесе Уортин-Старри бойынша күміспен боялған гистологиялық препараттарда жақсы көрінеді; акридин оранжпен боялған препараттарда өте жақсы көруге болады.

2. қозғалғыштығын анықтау үшін фазды-контрастты микроскопия қолдануға болады.

3. Хеликобактерлердің уреаздық активтілігін клотестте анықтайды.

4. Дақылдың таза өсіндісін алу үшін басқа микрофлораны тежейтін антибиотиктер (цефсулодин, амфотерицин) қосылған қанды агар қолданады.

5. ИФА, РСК жүргізіледі.

Емі.

Метронидазол, фуразолидон. Амоксиклава, цефокситин, эритромицин қолдануға болады, соңғысын тетрациклинмен ауыстыруға да болады.