КАРЦАН

Ян (Joannes Veliconsis; ?—каля 1611)

Друкар i кнігавыдавец на Беларусі ??Літв? Друкарскам?майстэрств?навучыўся ?Кракав? 3 1576 друкар Лоскай друкарні, выда?7 кніг на польскай i лацінска?мо-ва? ??? тракта?«Пра найважнейш? палажэнн?хрысціянска?веры?СБуднага (1576), твор??Чаховіца, ?Палеалог? ?Маджэўскаг?Фрыч? 3 1580 уладальнік друкарні ?Вільні, дз?выда?боль?за 100 кніг на польскай, лацінска?i грэчаска?мова? ??? твор?Цыцэрона, Іосіфа Фл?вія, Геліядора, Эразма Ратэрдамскаг? «Апафегматы» ?Буднаг?(1599), «Маско-вія??Пасевіна (1586), паэм??Казаковіча «Арэ?валоскі» (1603), навукова-вучэбн? i медыцынскія дапаможнік? панегірыкі, ка-лендар? Ва ўмовах востра?рэлігійнай па-лемікі выдава?твор?i рэфармацыйны?(? Волана, Рыгора ?Жарнаўца, ?Судроў-скаг?, i катаііцкіх (Пасевіна, ?Юргевіча) аўтара? Кніг?вылучалі? высокі?узроўнем друкарскаг?ра?ства.

Лі?. Анушки?? На заре книгопечата­ния ?Литв? Вильню? 1970. ? 80?12.

? ? Іванов?

Вінцэн?(Вікенцій Восіпаві? 1789?832)

Беларуск?астраном, матэматы?i асве?ні? Прадстаўні?Віленска?астранамічна?школ? Нарадзіў? на Гродзеншчыне. Ву-чыўся ?Віленскі?універсітэце (1807?1). ?1814?8 i ?1826?1 працаваў ?ім i ад-начасова ?Віленска?астранамічна?абсе?ваторы? Навуковыя прац?па астраноміі (даследаванне яркасці зора? назіранн?планет, каме? астэроідаў i ін?). Аўта?падручніка?па астраноміі i матэматыцы. Прытрымліваў? матэрыялістычны?погля-да? прыхільнік вучэння Капернік?i асве?ніцкіх ідэй. Перакладаў на польскую мову i выда?прац?французскі?астраномаў ?Мале «Навук?аб небе?(1824) i ?Лапла­са «Гісторыя астраноміі?(1825).

Te:. Astronomia. Wilno, 1821; Traktat o kometach. Wilno. 1826.

Лі?. Очерки истори?философско??социо­логической мысл?Белоруссии (до 1917 ?). Мн., 1973. ? 238.

Міха?(7.9.1714?0.3.1781)

Паэт, грамадск?дз?? педаго? Піса?на лацінска?мове. Нарадзіў? ?? Дзітрыкі Лідскага па? Віленскага вая? (?пе?Лі?ск???. Паходзіў ca шляхецкаг?роду, яко­м?належа?маёнта?Дзітрыкі. ?рэднюю адукацыю атрыма??школ?Бабруйскай езуіцкай рэзідэнцыі. Уступіўш??1730 ?ордэ?езуіта?i адбыўш?двухгадовы наві-цыя??Вільні (1730?1), скончы?Слуц­кую семінары??1733. ?1733?6 вучыўся ?Віленска?акадэміі на курс?філасофі? Дв?гады ?гэта?акадэміі выкладаў лайі?/p>

скую граматык? ?поты??Варшаўскім ка-легіум??паэтык? Праз го?паступіў на курс тэалогіі ?ты?самы?калегіум? выву-ча?я???Віленска?акадэміі. Выяві?вы-датн? навуковыя здольнасці i паэтычны талент, шт?засведчана ?дакументах Віле?скай акадэміі. ?1745 атрыма?ступен?ма-гістра філасофі?i вольны?наву? ?ка? 1750 ?доктар?філасофі? ?ліку яго на?таўнікаў былі ?Быстрыцк?(матэматы??еўрапейска??домасц? i педаго??Га?лоўскі, вучыўся раза??будучы?тэарэт?ка?педагогікі ?Скарульскі?i паэтам-лаці-ністам ?Сестравітоўскі? Вучнем ? ?Вільні бы??домы паэт ?Нарушэві? Су?-зі ?перадавымі людзьм?свайго часу, хуткае распаўсюджанне ідэй Асветніцтв??бела-рускіх калегіумах, перш? вынікі рэформ?піярскі?i езуіцкіх школ ?ус?гэта па?плывал?на фарміраванне светапог?ду па-эт??перыя?яго навучання. Працуючы выкладчыка??калегіумах Мінска i Драг?чына, Віленска?акадэміі, ён намагаўся па-лепшыц?адукацыю ?краі. Пр?рэктарстве ? да?гнул?росквіту Варшаўск? школ?(1763?6), дз?на то?ча?склаўся гурток славутых асветнікаў ?Багамоле? ?Луск?на, ?Вырвіч, ?Нарушэві? Прымаючы па?уваг?яго перадавыя погляды на асвету i багаты педагагічн?вопы? Камісія нацыя-нальна?адукацыі, створаная ?Рэчы Па?паліта??1773, прызначыла яго рэктарам Мінска?ваяводска?школ? дз?ён самаад-дана працаваў да сама?смерці i за?шчаў ёй маёмасць.

Паэтычны талент ? развіў? яшч??ча?навучання. Адна?першым друкаваным творам, ?домы?сёння, лічыцц?элег? «Д?Андж? Млад?ёўскага», якая выйшла асобны?выданнем ?1764. Мног? яго ве?шы змешчаны ?паэтычны?зборніка? складзеных польскім бібліёграфам ?Яноц-кі.? Пр?жыцц?паэт?выдадзен?25 яго вершаў. Пасля смерці яго паэтычная спад-чына была выдадзен?Полацкай езуіпкай акадэм??па?назвай «Песні?(1817). Твор-часц?? пачала? на ?жы дзвю?проц?леглых эпох ?Контррэфармацы?i Асве?ніцтва ?i спалучал??сабе ix асноўн? рысы. ?яго вершах яшч?адчуваецца ўплы?барока, ал?ёсць уж?рысы сент?менталізму, ракако i нава?перш? пр?кмет?перадрамантызм? Асноўным твор-чы?метада?? бы?класіцыз? які выя??ўся ?ідэйны?змесце, тэматыцы i ст?лістыц? кампазіцыі твораў. Арыгінальн?трактава?паэт тэмы прагрэсу, патр?тызм? міру. Большасц?яго твораў прысвечана тагачасным грамадскім i культурным дз?-ча?Беларусі, ?сцовым гістарычны?па-дз?? Высокімі мастацкімі вартас?мі вызначаюцц?яго эпічная паэм?«Птушыны сейм? дз?паказаны крызісны стан Рэчы Паспалітай на?рэдадн?я?падзелаў, камі?на-інтымн? элег? «Д?Касакоўскага?i аў-табіяграфічная «Д?брат?Кара?? прыр?даапісальн? од?«Д?Зімы? некаторыя эпіграмы. Паэз? ? зрабіл?ўплы?на ра?віцц?літаратуры Беларусі эпох?Асветнін-тв?(пераважн??я?«высокім штылі»), на новалацінску?паэзію Польшч? Літв?i Украін? Некаторыя тэндэнцы? распач?тыя ?лацінскі?вершах паэт? дале?разв?ты ?творах нова?беларускай літаратуры, ?прыватнасц??паэмах «Тарас на Парнасе» i «Энеід?навыварат».

Лі?: ??????? Міха?Карыцк? Песн?камэны // Шляха?гадо? Мн., 1990; Парэ?кі ?? Міхаіл Карыцк? Мн., 1991. ??Жлутко.