МЧС России 74 страница
РЕКВИЗИЦИЯ реквизиция; реквизиция авун (гьукуматдин органри кьилди ксарин ва я тешкилатрин мулк, шей гужалди, гьахь гана ва я тагана, пачагьлугъдиз къахчун).
РЕКЛАМА реклама (са затI маса къачудай муьштерияр гзафарун ва я са кар, са затI, са кас машгьур авун, тариф акъудун мураддалди кьиле тухудай серенжем, мес. ван, хабар чукIурун, кхьена малумрун, шикилралди ва маса жуьре малумрун).
РЕКЛАМИРОВАТЬ сов. и несов. реклама акъудун, тариф акъудун, тариф чукIурун.
РЕКОГНОСЦИРОВКА виликамаз ахтармишна чирун, разведка авун.
РЕКОМЕНДАТЕЛЬНЫЙ рекомендация гузвай, меслят къалурзавай, хъсанди яз къалурзавай, хъсан къимет эцигзавай.
РЕКОМЕНДАЦИЯ 1. см. рекомендовать. 2. рекомендация (кхьена ва я мецелди гузвай хъсан къимет).
РЕКОМЕНДОВАТЬ сов. и несов 1. рекомендация гун, хъсан къимет гун; гьихьтинди ятIа лугьун (са касдин гьакъиндай). 2. меслят къалурун. 3. уст. лугьун (вуж ятIа тIвар ва фамилия), таниш авун.
РЕКОМЕНДОВАТЬСЯ сов. и несов. 1. вич вуж ятIа (вичин тIвар ва фамилия) лугьун (сифте таниш жедайла). 2. см. рекомендовать.
РЕКОНСТРУИРОВАТЬ сов. и несов. реконструкция авун, лап цIийикIа туькIуьрун, цIийи къайдайрал туькIуьрун.
РЕКОНСТРУКЦИЯ мн. нет реконструкция, реконструкция авун, лап цIийикIа туькIуьрун, цIийи къайдайрал туьхкIуьрун.
РЕКОРД рекорд (спортда ва я маса са кIвалахда виридалайни чIехи дережадин агалкьун).
РЕКОРДНЫЙ рекорддин, рекорд тир, лап вини дережадин.
РЕКОРДСМЕН рекордсмен (рекорддихъ, рекорддин дережадихъ агакьрай, рекорд къазанмишай кас).
РЕКРУТ ист. рекрут, солдатвилиз кьур кас (реформадилай виликан Россияда).
РЕКТИФИКАТ спец. ректификат (михьи авур спирт).
РЕКТИФИКАЦИЯ мн. нет ректификация авун, михьи авун (спирт ва мсб).
РЕКТИФИЦИРОВАТЬ сов. и несов. ректификация авун, михьи авун (спирт ва мсб).
РЕКТОР ректор (чIехи кIелдай чкадин, мес. университетдин кьилел алай кас).
РЕЛИГИОЗНЫЙ 1. диндин; диндиз талукь тир. 2. дин гвай, диндал кIеви.
РЕЛИГИЯ дин.
РЕЛИКВИЯ: семейные реликвии хзанди бубайрилай ядигар яз багьаз хуьзвай затIар.
РЕЛЬЕФ рельеф (1. са затIунин дуьз ччинал экъисна авунвай суьрет. 2. геогр. са чкадин ччилин ччинин къурулуш, туькIуьр хьанвай тегьер, шикил).
РЕЛЬЕФНЫЙ 1. рельефдин, рельеф тир (экъисай, дакIур хьиз синер аваз раснавай); рельефные буквы рельеф гьарфар (мес. кьелечI ракьун ччинал экъисна раснавай гьарфар). 2. пер. ачух, ачухдиз чир жедай, ачухдиз аквадай.
РЕЛЬС рельс (ракьун рекье машиндин чархар вичелай фидай ракь). ♦ поставить на рельсы кьиле фидайвал эцигун, худда ттун (са кар).
РЕЛЬСОВЫЙ рельсерин; рельсер авай (мес. рехъ).
РЕЛЬСОПРОКАТНЫЙ рельсер расдай, рельсер акъуддай (мес. завод).
РЕЛЯЦИЯ уст. реляция (командирди вичин аскеррин дяведин крарикай чIехи командирриз кхьидай малумат).
РЕМАРКА ремарка (1. кхьиналди авур лишан. 2. пьесадик авторди сегьне туькIуьруниз, артистрин къугъунриз, абрун ролриз, гьерекатриз талукь яз кхьена ийидай къалурунар).
РЕМЕНЬ ж 1. тасма. 2. чIул. 3. къайиш (мес. машиндин са чархунилай масадал вигъена чарх алчудардай гьяркьуь яцIу чIул).
РЕМЕСЛЕННИК 1. пешекар, сеняткар, гъилин устIарвал квай кас. 2. пер. яратмишунин инициатива авачир садра кьур геле аваз кIвалахдай кас. 3. ремесленный училищедин ученик.
РЕМЕСЛЕННЫЙ 1. пешекарвилин, сеняткарвилин; ремесленное училище ремесленный училище (пешекарвилин, са пеше чирдай школа). 2. пешекаррин, сеняткаррин. 3. гъилин, гъили авур, гъилин устIарди авур.
РЕМЕСЛО пеше, гъилин устIарвал, сеняткарвал.
РЕМЕШОК шуькIуь тасма; чIул.
РЕМИЛИТАРИЗАЦИЯ ремилитаризация, ремилитаризоватун, мад кьушунралди ва яракьралди мягькемрун (кьушунар акъудиз туна, яракьсуз авуна, дяве техжер гьалдиз гъанвай са уьлкве, са район мад кьушунралди ва яракьралди мягькемар хъувун).
РЕМИЛИТАРИЗОВАТЬ ремилитаризоватун (см. ремилитаризация).
РЕМОНТ 1. ремонт, рас хъувун. 2. воен. кьушундиз кими балкIанар маса къачун.
РЕМОНТЁР воен. уст. ремонтёр (кьушундиз кими тир балкIанар маса къачудай дяведин къуллугъэгьли).
РЕМОНТИРОВАТЬ сов. и несов. ремонт авун, рас хъувун,
РЕНЕГАТ ренегат, хаин, хиянаткар.
РЕНЕГАТСТВО мн. нет ренегатвал, хаинвал, хиянаткарвал.
РЕНЕССАНС мн. нет ренессанс (1. 15-16 лагьай виш йисара рагъакIидай Европада илим ва искусство хкаж хьунин девир. 2. гьа давирда арадал гъайи архитектурадин стиль).
РЕНТА рента (капиталдин, малдин ва я мулкунин иесидиз вичин патай зегьмет чIугун ва харжи авун авачиз гьа капиталдилай, мулкунилай ва я малдилай къведай дахут).
РЕНТАБЕЛЬНЫЙ менфят гудай, хийир гьидай, менфятлу.
РЕНТАБЕЛЬНОСТЬ ж мн. нет менфятлувал, менфят гун, хийир гъун (мес. са карханади вичиз авур харжийрилай къазанжи гун).
РЕНТГЕН рентген (1. злектромагнитдин лепейрин са жуьредин нурар; и нурарин куьмекдалди и патай а патаз экв акъат тийир затIарин къенез, мес. инсандин жигерриз, рикIиз тамашиз жеда. 2. гьа и нурарин куьмекдалди азарлудан са чкадиз тамашун, машинриз вигьин. 3. гьа и нурралди тамашун патал аппарат -машин).
РЕНТГЕНОВСКИЙ рентгендин; рентгеновские лучи рентгендин нурар (см. рентген 1-манада)..
РЕНТГЕНОЛОГ рентгенолог (рентгенелогиядин в а я рентгенотерапиядин специалист).
РЕНТГЕНОЛОГИЯ мн. нет рентгенология (азарлуди сагърун патал рентгендин нурарикай менфят къачуникай рахадай медицина илимдин са хел).
РЕНТГЕНОСКОПИЯ мн. нет рентгеноскопия (рентгендин ишигъдин куьмекдалди килигун, рентгендай килигун, машинриз вигьин).
РЕНТГЕНОТЕРАПИЯ мн. нет рентгенотерапия, рентгендалди (рентгендин нураралди) сагърун.
РЕОРГАНИЗАЦИЯ цIийикIа тешкил авун, цIийикIа туьхкIуьрун, реорганизоватун.
РЕОРГАНИЗОВАТЬ сов. и несов. цIийикIа тешкил авун, цIийикIа туькIуьрун, реорганизоватун.
РЕОСТАТ реостат (электричестводин токдин къуват дегишрун патал ишлемишдай прибор, алат).
РЕПА турп (ширин турпунин са жуьре).
РЕПАРАЦИЯ репарация (дяведа кIаник акатай пачагьлугъди винел акьалтай, гъалиб хьайи пачагьлугъдив дяведалди хьайи зиянрин эвездай вахкудай пул ва я шейер).
РЕПАТРИАЦИЯ мн. нет ватандиз рахкурун, ватандиз элкъуьр хъувун (бязи себебриз килигна ччара уьлкведа кьунвай ва я чеб ана амукьай ксар чпин ватандиз ахъаюн, рахкурун).
РЕПАТРИИРОВАТЬ сов. и несов. ватандиз рахкурун (см. репатриация).
РЕПАТРИИРОВАТЬСЯ 1. ватандиз хтун; 2. см. репатриировать.
РЕПЕЙ разг. см. репейник.
РЕПЕЙНИК бот. кьакьар; къалгъан (кьакьарин, паркьулрин, къалгъанрин са шумуд жуьре).
РЕПЕРТУАР мн. нет репертуар 1. театрда къалурун патал тайинарнавай, къалурдай пьесаяр. 2. са актёрдин къугъвадай вири ролар. 3. манияр лугьудайла, музыкантди ва ихьтин масабру лугьудай, ядай, кIелдай вири шейэр).
РЕПЕТИРОВАТЬ несов. 1. театр. репетиция авун. 2. тарсар чирун, тарсар чириз куьмек гун (кьулухъ галамукьзавай ученикдиз, кIелзавайдаз).
РЕПЕТИТОР репетитор (кьулухъ галамукьзавай ученикдиз кIвале тарсар чириз куьмек гун патал кьунвай кIвалин учитель).
РЕПЕТИЦИЯ репетиция (театрда къугъун патал виликамаз гьазур жез къугъун, ролар эзберун, къугъвадайла ийидай вири крар авун).
РЕПЛИКА реплика (1. суьгьбетзавайдан гафариз куьруь жаваб. 2. съездда, собраниеда сад рахадайда адан гафарин къаншарда сада чкадилай ийидай замечание, лугъудай гаф. 3. театр, актёрдин рахунрин эхиримжи гаф, сегьнеда актёрдин жавабдин гаф).
РЕПОРТАЖ мн. нет репортаж (репортёрдин кIвалах, репортерди газетдиз хабар, гузвай хабарар).
РЕПОРТЕР репортёр (газетдиз гьа чкадин вакъиайрикай, агьвалатрикай хабарар кхьидай къуллугъчи).
РЕПОРТЁРСТВОВАТЬ несов. репортёрвал авун.
РЕПРЕССАЛИИ мн. эвез яз хъийидай жазадин серенжемар (са пачагьлугъди вичин гражданрин гьакъиндай маса пачагьлугъдин патай хьайи адалатсузвилерин эвезда гьа пачагьлугъдин органриз ва я гражданриз гьа гьахьтин жаза хгунин серенжемар).
РЕПРЕССИВНЫЙ жазадин, жаза гунин, жаза, гудай.
РЕПРЕССИРОВАТЬ сов. и несов. жаза гун.
РЕПРЕССИЯ жаза; применять репрессии жазаяр гун, жазадин серенжемар ишлемишун.
РЕПРОДУКТОР репродуктор (радиодай рахадай ван кIевиз акъуддай прибор).
РЕПРОДУКЦИЯ репродукция (1. суьретар фотографиядалди, типографияда клишейралди чарчел басма ийиз артухрун, гзаф акъудун. 2. типографияда басма авуна акъудай суьрет).
РЕПС мн. нет репс (вичикай экъисай шуькIуь рувар авай са парча).
РЕПТИЛИЯ 1. зоол. рептилия (руфун галчIуриз фидай гьайван, мес: гъуьлягъ, чурчул ва мсб). 2. пер. вич маса ганвай ялтах гъилибан (буржуазиядиз ялтахвализ, чеб маса ганвай, пулунихъ капиталистрин фикирар кьиле тухузвай газет, журнал ва газетчи, журналист).
РЕПУТАЦИЯ тIвар, абур, репутация (халкьдин арада са касдин хъсан ва я пис тIвар, хъсанвиликай ва я писвиликай фикир).
РЕПЧАТЫЙ элкъвей турп хьтин; репчатый лук турп хьтин (элкъвей) чичIек.
РЕСНИЦА вилин кIакIам (кьекьем).
РЕСПУБЛИКА республика (1. уьлкве идара авунин кар, ихтияр халкьдин патай са тайин вахтуналди хкянавай са касдин, я ксарин ва я органрин гъиле жедай гьукуматдин къурулуш, идарадин форма. 2. гьахьтин идарадин форма авай уьлкве).
РЕСПУБЛИКАНСКИЙ республикадин.
РЕССОРА яй (файтондин, шарабандин, вагондин ва мсб).
РЕССОРНЫЙ яяр квай, яяр авай.
РЕСТАВРАТОР реставратор (1. революцияди гадрай, терг авур куьгьне политикадин къурулуш, идарадин къайдаяр эхцигиз кIанз алахъдай кас; реакционер. 2. искусстводин куьгьне хьанвай ва я харапI хьайи са затI, мес. суьрет, рас хъийидай, виликан тегьердиз хкидай специалист).
РЕСТАВРАЦИЯ реставрация (1. революцияди терг авур виликан политикадин къурулуш, идарадин къайда эхцигун. 2. искусстводин са шей, мес. суьрет, рас хъувуна виликан тегьердиз хкун).
РЕСТАВРИРОВАТЬ сов. и несов. реставрация авун, виликан тегьердиз (къайдадиз) хкун (см. реставрация).
РЕСТОРАН ресторан (къиметдихъ тIуьнар ва хъунар ийидай столовойдин са жуьре).
РЕСУРС ресурс, запас (герек хьайи чIавуз ишлемишдай суьрсет, шейэр, пул; гьабур къведай чка).
РЕТИВЫЙ разг. 1. чалишмиш жедай, алахъдай, сяй ийидай. 2. зирек; зиринг, дири.
РЕТИРОВАТЬСЯ сов. и несов. разг. кьулухъ чIугун; кьулухъ хъфин.
РЕТОРТА реторта (лабораторийра ишлемишдай яргъи къекъвей туьтуьх авай къаб).
РЕТРОГРАД реакционер, прогрессдиз, вилик финиз акси тир кас.
РЕФЕРАТ реферат (1. са ктабдин, са учениедин ва я илми месэладин асул дибдин къайдайрикай кхьей ва мецелди авур доклад. 2. вичиз гайи темадикай доклад).
РЕФЕРЕНДУМ референдум (лап еке метлеб авай са месэладин гьакъиндай халкьдин фикир хабар кьаз ам вири халкьдин сесина эцигун).
РЕФЕРЕНТ референт (1. реферат ийидай докладчи. 2. са тайин месэлайрин гьакъиндай консультация гудай, доклад ийидай къуллугъэгьли).
РЕФЕРИРОВАТЬ сов. и несов. реферат авун, реферат кхьин (см. реферат).
РЕФЛЕКС рефлекс (физиологияда, ччан алай организмди къеце патай вичиз хьайи зсердиз, хкуьруниз жаваб яз элкъуьрдай реакция).
РЕФЛЕКСИЯ мн. нет рефлексия (1. физ. затIунин винел патаз ишигъдин, нурдин хъен акъатун. 2. вичин кьилел атай крар, рикIин гьалар анализ авуниз, гъилелай-тупIалай ийиз ахтармишуниз майилвал).
РЕФЛЕКСОЛОГИЯ мн. нет рефлексология (рефлексрин гьакъиндай учение).
РЕФОРМА реформа (1. са кар хъсанрун патал ам масакIа, цIийикIа туькIуьрун. 2. гьукуматди авазвай пачагьлугъдин къурулушдин дибар чIур тавуна бязи законра, политикада дегишвилер, цIийи къайдаяр ттун).
РЕФОРМАТОР реформатор (реформа, дегишвал, цIийи къайдаяр твадай ва я ттур кас).
РЕФОРМАЦИЯ мн. нет реформация (16-виш йиса Европадин рагъакIидай пата католикрин диндин -клисадин аксина диндин женгинин гьерекатдин формада аваз феодализмдин аксина тухвай политический гьерекат)..
РЕФОРМИЗМ мн. нет реформизм (рабочийрин гьерекатда оппортунистрин са рехъ ва буржуазиядин политика яз, ида революция хьун кьабул тийиз, рабочий классдин революциядин женгиниз аксивал ийиз, анжах капиталист обществодин сергьятра бязи реформаяр, дегишвилер ттуналди бесриз таз алахънава; реформизм II лагьай Интернационалдик квай партийри агъавал ийизвай идеология я).
РЕФОРМИРОВАТЬ сов. и несов. реформа ттун; реформа авун; дегишвал ттуна цIийикIа туькIуьрун.
РЕФОРМИСТ реформист (реформизмдин терефдар кас).
РЕФРИЖЕРАТОР рефрижератор (1. мурк кьаз тадай машиндин са пай; ина жими затI пардиз элкъуьрда ва агъуз тир температура арадал гъида. 2. фад чIур жедай затIар тухун патал холодильник аваз раснавай вагон ва я гими).
РЕХНУТЬСЯ разг. дили хьун, акьул фин.
РЕЦЕНЗЕНТ рецензент (рецензия кхьей, кхьидай кас).
РЕЦЕНЗИРОВАТЬ несов. рецензия гун, рецензия кхьин.
РЕЦЕНЗИЯ рецензия (са пьесадиз, театрдин тамашадиз, илимдин ва я литературадин кIвалахдиз, ктабдиз адан хъсан ва пис терефар кхьена гайи къимет).
РЕЦЕПТ рецепт (1. мед. докторди азарлудан патахъай дарман расун ва ахъаюн патал аптекдиз кхьена гудай чар. 2. пер. гьар вуч хьайитIани са кьадар затIар кутуна расдай са затI, адак вучар ва гьикьван кутадатIа ва ам гьикI расдатIа къалурун, ам расунин къайда).
РЕЦЕПТУРА мн. нет рецептура (рецептар, дарманар дуьз кхьинин гьакъиндай малуматар, чирвилер).
РЕЦИДИВ мад цIийи хъхьун, тикрар хъхьун (хъсан хьайи ва я хьайи хьиз аквадай азар; садан угъривал, пис тахсиркарвал мад хъхьун).
РЕЦИДИВИСТ рецидивист (шумудни садра тикрардаказ угъривал ва я гьахьтин пис тахсиркарвал авур кас).
РЕЧЕВОЙ чIалан, рахунин.
РЕЧИСТЫЙ разг. кIуфал туькIвей, хъсандиз рахадай; он речистый парень ам кIуфал туькIвей гада я.
РЕЧКА гъвечIи вацI; хвал, кIамун хвал.
РЕЧНОЙ вацIун; вацIарин.
РЕЧЬ 1. чIал. 2. рахун. 3. речь (са месэладин гьакъиндай халкьдин вилик экъечIна ийидай рахун). ♦ прямая речь примой речь, авторди лугьузвай ччарадан гафар (яни садакай эхтилат ийидайла, адан, гьада лагьайвал дуьм-дуьз хълагьнавай гафар).
РЕШАТЬ несов., см. решить.
РЕШАТЬСЯ несов., см. 1) решиться; 2) решить.
РЕШАЮЩИЙ кар къетIъ ийидай; кар алай; асул еке метлеб авай; решающая победа кар къетIъ ийидай гъалибвал.
РЕШЕНИЕ 1. гъял авун (мес. месэла). 2. къетIъ авун, къарар кьабулун. 3. къарар; решение суда суддин къарар.
РЕШЁТКА решётка (1. ракьун ва я кIарасдин тIваларикай ва я симерикай расай чил хьтинди, мес. пенжерра твадай ракьар, гьаятдилай элкъуьрдай гьахьтин ракьарин жугъун. 2. тIеквенар авай чил хьтин ракь, пичинин ва я самовардин кIане авай). ♦ сидеть за решёткой дус
тагъда ацукъун; посадить за решётку дустагъда ттун.
РЕШЕТО саф. ♦ чудеса в решете аламатар, аламат жедай къариб кар; голова, как решето кьил саф хьиз ава, кьиле затIни акьваззавач (рикIелай алатзава).
РЕШЕТЧАТЫЙ и РЕШЁТЧАТЫЙ 1. решетка авай; решётка хьиз раснавай (мес. жугъун ва мсб.). 2. тIеквенар авай (кIараб, юкьван ттар авай гьайванрин пелен кIарабдин вилик квай тIеквенар авай кIараб).
РЕШИМОСТЬ ж мн. нет къетIъивал, жуьрэтлувал, къаст кьиле тухуз кIевивал.
РЕШИТЕЛЬНО нарен. 1. гъейратдалди, жуьрэтдалди. 2. къетIъивилелди, кIевивилелди, кIевелай. 3. лап; гьар са; там было решительно всё ана лап вири затIар (гьар са затI) авай. 4. гьич; гьич са; я решительно не знал, о чём с ним говорить заз адахъ галаз кквекай рахадатIани гьич чизвачир.
РЕШИТЕЛЬНЫЙ 1. жуьрэтлу, кьетIъивилелди кар ийидай. 2. акьалтIай, куьтягь хьайи, тамам. 3. кар къетIъ ийидай. 4. кIеви; къетIъи; принять решительные меры кIеви (къетIъи) серенжемар авун.
РЕШИТЬ 1. гьял авун (месэла). 2. атIун (кар); къетIъ авун; къарар акъудун. 3. къарардал атун, къаст авун, къетIъ авун.
РЕШИТЬСЯ 1. гьял хьун. 2. кьетIъ хьун. 3. кьетIъ авун, къарардиз къачун; къарардал атун. 4. жуьрэт авун.
РЕЭВАКУАЦИЯ мн. нет сифтедай авай чкайриз рахкурун (мес. дяведин вахтунда саниз акъудай инсанар, шейэр чеб виликди авай чкайриз элкъуьрун).
РЕЯ рея (гимидин елкенар кутIундай тарч-кIарас).
РЕЯТЬ несов. 1. лув гун, цIалцIамдиз целай фидай хьиз лув гун. 2. явашдиз лепе гун (пайдахри).
РЖА мн. нет, уст. обл., см. ржавчина.
РЖАВЕТЬ несов. муьрхъуь кьун, пасади кьун.
РЖАВЧИНА мн. нет. муьрхъ, пас. 2. хъипи хал, хъипи хьахь (мес. цин винел жедай ва я техилдин къацариз ядай).
РЖАВЫЙ 1. муьрхъуь кьур, пасади кьур. 2. хъипи хал янавай.
РЖАНОЙ силин; ржаная мука силин гъуьр.
РЖАТЬ несов. гьиргьир авун (балкIанди).
РИГА рига (техилдин цуьлер кьурурдай чIехи тевле хьтин чка; ахпа абур гьана гатанни ийидай).
РИДИКЮЛЬ м ридикюль (дишегьлийрин гъиле кьадай сумка).
РИЗА 1. риза (кешишри клисада алукIдай зарлу гъаларалди яна расай аба хьтин партал). 2. либас, зарлу либас. ♦ до положения риз лап лух жедалди, луьл жедалди, вичиз вичикай хабар амукь тийирвал (хъун, пиян хьун, пиянрун).
РИКОШЕТ мн. нет маса затIуна акьуна кирсеба гадар хьун; пуля попала в него рикошетом гуьлле маса затIуна акьуна кирсеба гадар хьана адахъ галукьна.
РИКША м рикша (Китайда, Японияда вич кьве чарх квай кьезил гъилин арабадик акахьна пассажирар чIугвадай кас).
РИМСКИЙ Римдай; римское право къадим замандин Римдин пачагьлугъдин законрин кIватIал; римская церковь Римдин клиса (католикрин дин); римский папа римдин папа (католикрин диндин лап чIехи башчи кешиш); римские цифры римдин цифраяр (I, II, III, IV ва мсб).
РИНУТЬСЯ тепилмиш хьун; сухулмиш хьун; чукурун, тадиз вигьин (саниз фин).
РИС мп. нет 1. прунз, чалтук. 2. дуьгуь.
РИСК мн. нет 1. хата; хатавал; мумкин тир хата; он сделал это с риском для своей жизни и кар ада вичин ччандиз хатавал хьун мумкин яз авуна; подвергаться риску жув хатадик кутун. 2. тавакуллагь, хаталу кардиз жуьрэт; рикI авун. ♦ на свой страх и риск мумкин тир гьар са хата-бала, зиян жуван хиве кьуна, жавабдарвал жуван хиве кьуна.
РИСКНУТЬ см. рисковать.
РИСКОВАННЫЙ хаталу, хатадик кутадай, хата авай.
РИСКОВАТЬ несов. жуьрэт авун, тавакуллагь лагьана (са хаталу кар) авун
РИСОВАЛЬНЫЙ 1. шикилрин. 2. шикилар (суьретар) чIугвадай; рисовальный карандаш шикилар чIугвадай карандаш.
РИСОВАЛЬЩИК шикилар чIугвадайди (кас).
РИСОВАНИЕ мн. нет шикилар (суьретар) чIугун.
РИСОВАТЬ несов. 1. шикилар чIугун. 2. пер. шикил чIугун, шикил къалурун (мецелди, гафаралди са кардин шикил къалурун). 3. пер. фикирдиз гъун, къалурун.
РИСОВАТЬСЯ. несов. 1. акун, малум хьун; на горизонте рисуются вершины гор горизонтда дагъларин кукIвар аквазва. 2. пер. вилик квай хьиз хьун, шикил фикирдиз атун; шикил вилик атана акъвазун. 3. вичелай вил аладриз вич чIагурун, вичел фикир чIугваз алахъун.
РИСОВЫЙ 1. прунздин; рисовое поле (прунздин) хир. 2. дуьгуьдин; рисовая каша дуьгуьдин хапIа.
РИСТАЛИЩЕ уст. 1. балкIанар чукурдай ва маса къугъунар ийидай майдан. 2. чамарар чукурун ва гимнастикадин маса къугъунар.
РИСУНОК шикил, суьрет.
РИТМ ритм (са карда, мес. кьуьлуьна, музыкада, манида са зарбвал в а явашвал, къативал в а зайифвал сад-садан гуьгъуьнлай нубатдалди сад хьиз дегиш хьун; везин, дигайвал -дуьзгуьнвал); ритм музыки музыкадин ритм (везин).
РИТМИКА ритмика (1. ритмдин гьакъиндай илим; ритмдин система, къайда, тегьер. 2. ритмдалди, сад хьтин везиндалди жезвай гьерекатар).
РИТМИЧЕСКИЙ ритмдал бинеламишнавай, ритмдалди жезвай; ритмические движения ритмадалди жезвай (ийизвай) юзунар.
РИТМИЧНЫЙ см. ритмический.
РИТОР ритор (1. къадим замандин Грецияда ораторвилин, гуьрчегдиз рахунрин, фесигьвилин учитель. 2. гуьрчегдиз, амма буш рахунар ийидай оратор).
РИТОРИКА мн. нет риторика (1. гуьрчегдиз, фесигьвилелди рахунин, ораторвилин теория. 2. пер. чIагай гуьрчег, амма мана тIимил квай буш рахунар).
РИТОРИЧЕСКИЙ риторикадин, риторикадиз талукь тир; риторический вопрос риторикадин суал (яб акалзавайдавай жаваб хкIан тийир, вичи са кар тестикь ийизвай, анжах яб акалзавайдаз артух эсер авун патал гудай суал).
РИТОРИЧНЫЙ винел патай гуьрчег, кьуру чIагай (мес. шиирар).
РИТУАЛ 1. динда эцигнавай къайда (мес. мейит кучукунин ва гьахьтин маса крар кьиле тухудайла эцигнавай къайда, адет). 2. пер. куьгьнедай адет хьанвай къайда.
РИФ1 риф, це авай чарх, раг (гьуьле).
РИФ2 риф (гимидин елкендай авай, цIил твадай тIеквен ва я гьалкъа).
РИФМА рифма (шиирда, манида цIарарин эхирда садхьиз акъатдай сесер, мес. … вил, … гъил ва мсб).
РИФМОВАТЬ несов. 1. рифмаламишун, эхирдиз рифма гъун, рифмада ттун. 2. рифмада гьатун, рифма атун.
РИФМОВАТЬСЯ несов. 1. рифмаламиш хьун, рифма атун, рифмада гьатун. 2. см. рифмовать.
РИФМОВКА рифмайрин (шиирда рифмаяр авай) къайда.
РИФМОПЛЕТ разг. усал шаир.
РОБЕТЬ несов. кичIе хьун, кичIевал авун, ажузвал авун.
РОБКИЙ кичIе; кичIевал квай; вичин къуватдихъ агъун тавур; рикI ажуз, жуьрэтсуз.
РОБОСТЬ ж мн. нет кичIевал; рикIин ажузвал; жуьрэтсузвал.
РОВ хандакI; къанав.
РОВЕСНИК тай, яшар сад тирди; они ровесники абур таяр я, абур са яшдинбур (са яшда авайбур) я.
РОВНО нареч. 1. дуьз, дуьмдуьз. 2. гьич, эсиллать; он ровно ничего не понимает ам гьич са ккуьнинни гъавурда авач.
РОВНЫЙ 1. дуьз, дуьмдуьз; ровная дорога дуьз рехъ; ровное место дуьз чка. 2. сад хьтин, са тегьердин; ровное биение сердца рикIи садхьиз (са тегьерда) кIвалахун. 3. пер. сад хьтин секин, секин; ровный характер сад хьтин секин къилих. ♦ ровным счётом гьич са, эссилагь; он. ровным счётом ничего не знает адаз гьич са затIни чидач.
РОВНЯ м и ж тай, са тангъахда авай кас, барабарди; он тебе не ровня ам ви тай (ви тангъахда авайди, ва я барабарди, яни ваз лайихди) туш.
РОВНЯТЬ несов. дуьзрун, сад хьиз авун.
РОГ 1. карч. 2. зуьрне (са кьил гьяркьуь къекъвей зуьрне хьтин, сигнал гуз гьарайдай музыкадин алат). ♦ наставить мужу рога гъуьлуьз хиянатвал авун, гъуьл алдатмишун; как из рога изобилия булвилелди, куьтягь тежезмай кьван; обломать(ва я сломать) рогакрчар алудун, кIвачерикай зарб хкудун, кIуфукай зарб хкудун (яни гзаф кIуфал кIвенкI алай, дамах гвай, гьаясуз кас чкадал ацукьрун, секинрун); брать быка за рога вахтунда, асул кар алай чкадилай кьуна са месэла кьилиз акъудиз эгечIун; согнуть в бараний рог мум хьиз хъуьтуьлрун, жуваз кIандайвал муьтIуьгърун.
РОГАТИНА кьилел ракьун жида алай лаш (гъуьрче сев ягъун патал ишлемишдай).
РОГАТКА 1. ламарал (яни кирсеба сад-садал ктIуннавай кIарасрал) эцигнавай ттар, рехъ кIевдай ттар. 2. пер. къадагъа, манийвал. 3. цIапан, рогатка (кьвечхел лашунал резин кутIунна раснавай, ккIалар ягъиз къугъвадай цIапан).
РОГАТЫЙ карч алай; крчар (варчар) алай. ♦ мелкий рогатый скот лапагар; крупный рогатый скоткъарамалар ва гамишар.
РОГАЧ 1. зоол. крчар (карчар) алай пепе. 2. обл. къажгъан кьадай ракь (ттумар, къерехар галачир къажгъан, ягълав ва мсб къулалай адуддай, кьил къекъвей ракь).
РОГОВИЦА вилин винел патал алай экв акъатдай къат, перде.
РОГОВОЙ курчун (курчунин); роговые пуговицы курчун (курчуникай авур) дуьгмеяр. ♦ роговая оболочка см. роговица.
РОГОЖА гьасир (гьасил; затIар, парчадин таяр кутадай, бязи ттарарин чкалрикай храй гьасир).
РОГОЖКА 1. см. рогожа. 2. рогожка (гатун шалварар ва мсб ийидай лацу, векъи кетен парча).
РОД 1. къебила, сихил. 2. тухум; несил. 3. жуьре; всякого рода товары гьар са жуьре товарар. 4. жинс. 5. грам. род (бязи чIалара грамматикадин категория, мес. урус чIала тIварар пуд роддиз пай жеда: мужской, женский ва средний род). ♦ родом: он родом аварецам аварви я, аваррикай я; она родом из Дербента ам асул дербентви я; без роду, без племени гухум-тара авачир, касни авачир; род людской ва я человеческий родинсанар, инсанрин несил; ему на роду написано адан кьисмет гьахьтинди я, гьадаз кхьенвай кьисмет я; от роду хайидалай кьулухъ, хайи чIавалай; такого рода ахьтин, ихьтин, и жуьредин; в этом роде тахминан гьа икI, и жуьреда; в некотором роде са кьадар; своего рода са жуьредин; в своём роде вичиз килигайла, вичин чкадал, са патахъай килигайла.
РОДИЛЬНЫЙ 1. аялар хадай; родильный дом аялар хадайбрун кIвал (аял хазвай папаз докторвилин куьмек гудай чка). 2. аял хадайла жедай (мес. цIай, азар).
РОДИМЫЙ 1. жуван хайиди, азизди, багъри; жуван мукьва, жув хайи (мес. чка). 2. обл. ччан, азизди, ччан зи багъри. ♦ родимое пятно см. родинка; 2) пер. амукьай леке, амукьай (куьгьне обществодилай амукьай) усал гьал.
РОДИНА 1. ватан; наша родина-СССРчи ватан СССР я. 2. ватан, жув хайи чка, юрд.
РОДИНКА хал, чIулав матI(инсандин хамунал вич хайила алазвай).
РОДИТЕЛИ ед. нет диде-буба; диде-бубаяр.
РОДИТЕЛЬ уст. м буба.
РОДИТЕЛЬНИЦА уст. диде.
РОДИТЕЛЬСКИЙ диде-бубадин; бубадин.
РОДИТЬ сов. и несов. 1. хун; она родила дочь ада руш хана. 2. пер. туьретмишун, арадал гъун; событие это родило множество слухов и агьвалатди са гзаф хабарар арадал гъана. 3. пер. бегьер гун; эта земля хорошо родит и ччили хъсан бегьер гуда. ♦ в чём мать родила кьеп-кьецIила, затIни алачиз.
РОДИТЬСЯ сов. и несов., 1. хун; хьун; он родился в городе ам шегьерда хана (хайиди я); от первого мужа у неё родился сынсад лагьай гъуьлелай адаз хва хьана. 2. пер. туьретмиш хьун, арадал атун. 3. пер. гьатун; у меня родилась мысль зи кьиле са фикир гьатна. 4. пер. акъечIун; хьун; бегьер гун; здесь хорошо родится пшеница ина хъсан къуьл жеда (къуьлуь хъсан бегьер гуда).
РОДИЧ уст. мукьвади, мукьва кас, мирес.
РОДНИК 1. булах, чешме. 2. пер. чешме, акъатзавай чка.
РОДНИКОВЫЙ булахдин.
РОДНИТЬ несов. мукьва авун; са жинсиникай авун.
РОДНИТЬСЯ несов. 1. мукьва хьун, къавум хьун. 2. мукьва хьун; ухшар хьун.
РОДНОЙ 1. хайи; родная мать хайи диде. 2. жув хайи, жуван мукьва, багъри; родной город жув хайи шегьер; родная страна жуван мукьвади тир уьлкве, жуван багъри уьлкве. 3. азизди, масанди, ччан. ♦ родной язык дидед чIал (гъвечIи чIавалай рахаз вердиш чIал).
РОДНЫЕ ед. нет мукьвабур; у него нет родных адаз мукьвабур авач.
РОДНЯ ж мн. нет 1. мукьвабур, миресар. 2. мукьвади; мукьва кас; он мне родня ам зи мукьвади я.
РОДОВИТЫЙ уст. куьгьне аристократрин несилдикай тир.
РОДОВОЙ1 1. бубадилай гьалтай, бубадилай ирс яз гьалтай (мес. мулк, кIвалер). 2. тухумдин; сихилдин. 3. жинсинин.
РОДОВОЙ2 аял хунин; родовые схватки муьрцер (аял хадалди вилик ядай тIалар).
РОДОНАЧАЛЬНИК 1. тухумдин ата-буба, сихилдин ата-буба. 2. пер. бине эцигай кас, сифте эцигай кас (са илимдин, литературадин ва масабрун).
РОДОСЛОВНАЯ ата-бубайрилай эгечIна вири несилдин эвледрин тIварар авай сиягь.
РОДОСЛОВНЫЙ ата-бубайрилай эгечIна вири несилдин тIварар авай; родословная книга ата бубайрилай эгечIна вири несилдин эвледрин тIварар авай ктаб.
РОДСТВЕННИК мукьвади, мукьва кас, мирес.
РОДСТВЕННЫЙ 1. мукьвавилин, миресвилин; къавумвилин. 2. мукьвади тир, мукьва тир.