Liczba mnoga
Rodzaj nijaki
Liczba pojedyncza
Прикметник (Przymiotnik)
Граматичні категорії прикметника: рід (rodzaj), число (liczba), відмінок(przypadek), ступінь порівняння (stopień porównania). При відмінюванні прикметників слід звертати увагу і на форму його основи (м'яка чи тверда).
Прикметники (і дієприкметники) твердої основи: dobry, stary, młody, zły, bogaty, mądry, duży, śmiały, grzeczny, zmęczony, świeży, czerstwy, mały, leniwy, zdrowy, pogodny, spokojny, czerwony, zielony, biały, domowy, gliniany, państwowy, słoneczny, ciekawy, pierwszy, opalony, zmęczony, pobity, zapłakany, opracowany, napisany, przeczytany тощо.
Прикметники м'якої основи: letni, gładki, ziemski, drugi, trzeci, głupi, bohaterski, ubogi, pański, daleki, zachodni, wschodni, dziki, ośmioletni, gładki, wielki, lisi, psi, królewski, lwowski, krakowski, niemiecki, angielski, francuski, włoski, arabski тощо.
Rodzaj męski
M. młody zdrowy duży wysoki drogi tani
D. młodego zdrowego dużego wysokiego drogiego taniego
C. młodemu zdrowemu dużemu wysokiemu drogiemu taniemu
B. = M. lub D.
N. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim
Ms, młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim
Прикметники чоловічого роду у знахідному відмінку однини мають форму, яка залежить від позначуваного ним іменника: при іменниках на позначення неістот – форму називного відмінка, при іменниках на позначення істот – родового відмінка. У кличному відмінку прикметники мають завжди форму називного відмінка.
M.B. młode zdrowe duże wysokie drogie tanie
D. młodego zdrowego dużego wysokiego drogiego taniego
C. młodemu zdrowemu dużemu wysokiemu drogiemu taniemu
N. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim
Ms. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim
Rodzaj żeński
M. młoda zdrowa duża wysoka droga tania
D. młodej zdrowej dużej wysokiej drogiej taniej
C. młodej zdrowej dużej wysokiej drogiej taniej
B. młodą zdrową dużą wysoką drogą tanią
N. młodą zdrową dużą wysoką drogą tanią
Ms. młodej zdrowej dużej wysokiej drogiej taniej
Forma męskoosobowa
M. młodzi zdrowi duzi wysocy drodzy tani
D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
C. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim
B.= D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
N. młodymi zdrowymi dużymi wysokimi drogimi tanimi
Ms. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
Forma niemęskoosobową
M. młode zdrowe duże wysokie drogie tanie
D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
C. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim
B. =M.
N. młodymi zdrowymi dużymi wysokimi drogimi tanimi
Ms. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
Огляд деяких відмінкових закінчень прикметникової відміни:
За зразками прикметникової парадигми відмінюються також дієприкметники (pobity, czytający), порядкові числівники (pierwszy, drugi, setny), деякі займенники (twój, nasz, każdy, jaki, czyj, jakakolwiek і т.п.).
Прикметники в однині мають три родові форми: чоловічу, жіночу і середню (dobry, dobra, dobre), а у множині – дві форми: чоловічо-особову і нечоловічо-особову (dobrzy, dobre); остання форма прикметника поєднується з іменниками жіночого, середнього родів та чоловічого роду на позначення неосіб (живих істот, предметів).
Наприклад: dobre owoce, dzieci, psy, samochody, kobiety, але: dobrzy chłopcy, studenci, kierowcy, poeci.
У множині прикметники чоловічо-особової форми, як правило, підлягають чергуванням приголосних в основі.
M. l.mn. (rodzaj męskoosobowy):
a) Dobry-dobrzy, stary-starzy, młody-młodzi, zły-źli, bogaty-bogaci, mądry-mądrzy, duży-duzi, śmiały-śmiali, grzeczny-grzeczni, zmęczony-zmęczeni, świeży-świezi, czerstwy-czerstwi, mały-mali, leniwy-leniwi, zdrowy-zdrowi, pogodny-pogodni, spokojny-spokojni, czerwony-czerwoni, zielony-zieleni, biały-biali, domowy-domowi, państwowy-państwowi, ciekawy-ciekawi, pierwszy-pierwsi, opalony-opaleni, zmęczony-zmęczeni, pobity-pobici, zapłakany-zapłakani;
b) letni-letni, gładki-gładcy, ziemski-ziemscy, drugi-drudzy, trzeci-trzeci, głupi-głupi, bohaterski-bohaterscy, ubogi-ubodzy, pański-pańscy, daleki-dalecy, zachodni-zachodni, wschodni-wschodni, dziki-dzicy, ośmioletni-ośmioletni, gładki-gładcy, wielki-wielcy, lisi-lisi, psi-psi, królewski-królewscy, lwowski-lwowscy, krakowski-krakowscy, niemiecki-niemieccy, angielski-angielscy, francuski-francuscy, włoski-włoscy, arabski-arabscy.
Кілька прикметників можуть мати і короткі (енклітичні) форми: zdrowy - zdrów, gotowy - gotów, ciekawy - ciekaw, łaskawy - łaskaw, pełny - pełen. Повні форми прикметників виконують як атрибутивні (означувальні) функції: zdrowy człowiek, так і функції предикативні (як частина складного іменного присудка): jestem zdrowy. Короткі ж форми прикметників виконують лише другу функцію і лише в однині для чоловічого роду: jestem zdrów, byłeś wesół, bądź łaskaw, on był gotów, Paryż wart mszy.
Короткі форми прикметників: wesoły-wesół, zdrowy-zdrów, gotowy-gotów, powinny-powinien, winny-winien, ciekawy-ciekaw, łaskawy-łaskaw, wart i rad.
Ступені порівняння прикметників
Якісні прикметники (і деякі відносні - рідше) можуть утворювати форми вищого і найвищого ступенів за допомогою суфіксів: ejsz-, -sz-, які приєднуються до основи прикметника. При цьому, як правило, відбуваються чергування приголосних основи.
Stopień równy: ładny, mądry, młody, stary, spokojny, leniwy, zdrowy, czerwony, bogaty, ubogi, piękny, wąski
Stopień wyższy: ładniejszy, mądrzejszy, młodszy, starszy, spokojniejszy, leniwszy, zdrowszy, czerwoniejszy, bogatszy, uboższy, piękniejszy, węższy
Увага! Як і в українській (російській) мові, при утворенні вищого ступеня порівняння суфікси основи - k, - ek зникають: daleki-dalszy, bliski-bliższy, słodki-słodszy, krótki-krótszy, szybki-szybszy.
Увага! Польська мова також (як інші слов'янські мови) має кілька прикметників, які утворюють вищий ступінь порівняння від іншої основи:
mały-mniejszy, wielki, duży-większy, zły-gorszy, dobry-lepszy.
Stopień najwyższy утворюється додаванням до форми вищого ступеня префікса naj-: najładniejszy, najmądrzejszy, najmłodszy, najstarszy, najspokojniejszy, najleniwszy, najzdrowszy, najczerwoniejszy, najbogatszy, najuboższy, najpiękniejszy, najmniejszy, największy, najgorszy, najlepszy etc.
Крім цього ступені порівняння можуть мати i складену форму: bardziej ładny, najbardziej ładny, mniej ładny, najmniej ładny.
Вправи:
1. Підібрати прикметники до іменників і провідміняти утворені словосполучення: wiatr, człowiek, miasto, pani, prezydent, mąż, matka.
2. Утворити форми множини поданих словосполучень: bogaty kupiec, bogaty skarb, stary chłop, stary dom, śmiały pilot, śmiały plan, mądry profesor, mądra kobieta, dobry uczeń, dobre ciastko, duży chłopiec, duże jabłko.
3. Утворити вищий і найвищий ступені порівняння таких прикметників: silny, mocny, odważny, duży, mały, słodki, długi, miły, upalny, ciepły, częsty, brzydki, łatwy, wąski.
4. Виписати з будь-якого польського тексту прикметники і визначити їх граматичні категорії: рід, число, відмінок, ступінь порівняння.
5. Утворити правильні речення за зразком: Ten chłopiec jest (wysoki) wyższy, a tamten (niski) niższy.
1. Ta torba jest (tania), a tamta (droga). 2. Ten film jest (nowy), a tamten (stary). 3. Ta encyklopedia jest (gruba), a tamta (cienka). 4. Ten dom jest (mały), a ten (duży). 5. Ten pasek jest (długi), a ten (krótki).
6. Утворити правильні речення за зразком: Marek jest (silny) silniejszy niż Adam.
1. Czekolada jest (dobra) niż landrynki. 2. Żelazo jest (twarde) niż miedź. 3. Ania jest (zdolna) niż Ewa. 4. Mozart jest (znany) niż Salieri. 5. Podróż pociągiem jest (bezpieczna) niż autostopem. 6. Sok pomarańczowy jest (zdrowy) od coli. 7. Rock jest (popularny) niż jazz. 8. Agata jet (wesoła) od Janka. 9. Noce sierpniowe są (chłodne) niż lipcowe. 10. Lato jest (ciepłe) niż wiosna.