Полилиния 1 страница
Масштабтау
Бұйрық:
- ZOOM (Көрсету)
- view→zoom (Түр→ Көрсету)
ZOOM (Көрсету) бұйрығында төмендегі опциялар қолданылады:
All (Барлығы) –сызудың барлық аймағын немесе шекара ішіндегі аймақты көрсету, егер ол берілген болса.
Previous (Алдыңғы) – суреттің алдыңғы түрін қолдану. Экран түрін онға дейінгі түріне тізбектей қалпына келтіруі мүмкін.
Window (Жиек)– терезені қолданып, бейне аймағын беру. Ол үшін төртбұрышты жиектің екі қарама қарсы бұрышын беру керек.
Real time (Нақты уақыт)–нақты уақытта бейнені үлкейту/кішірейту курсорды тігінен жоғары немесе төмен ауыстыру арқылы жүреді.
Pan Real time (Нақты уақытта панорамалау)– сызудың қажетті бөлігін бейнелеу үшін құралмен бейненің қажетті жеріне шертіп, оны ауыстыру керек.
Бақылау сұрақтары:
1. Нысандық байланыстыру деген не?
2. AutoCAD-та қолданылатын нысандық байластыруларды атаңыз?
3. ZOOM (Көрсету) бұйрығының опциялары қандай?
Дәріс №5.
Тақырыбы: Күрделі примитивтер: Полилиния. Арнайы түрдегі полилиниялар.
Мақсаты:Күрделі примитив полилиниямен және арнайы түрдегі полилиниялардың түрлерімен танысу.
Полилиния – бұл бір немесе бірнеше өзара байланысқан тура сызықтармен және доға сегменттерінен тұратын күрделі қарапайым. Полилиния бүтін бір сызық ретінде өңделеді (мысалы, редакциялау немесе жою кезінде). Нөлдік енге ие көптеген ысандардың бірі. Алдыңғы полилинияға берілген ен келесі полилиния үшін де келісім бойынша қабылданады.
Бұйрықты таңдау келесі тәсілдер бойынша орындалады:
· Сурет салу (Рисования) құралдар тақтасынан 
батырмасын басу;
· Бұйрық жолына PLINE бұйрығын енгізу;
· Мәзір қатарындағы Сурет салу → Полилиния бұйрығын орындау.
Опциисы:
Close (Жабу) – полилинияны жабатын тағы бір тіке сызықты аймақты қосу (және ПЛИНИЯ (PLINE) бұйрығынан шығу);
Width (Ені) – полилинияның келесі аймағы үшін енін беру (полилинияның әрбір сегментінің өзінің ені болады, және де аймақтың басындағы ені аймақтың соңғы еніне сәйкес келмеуі мүмкін); ені полилиния шыңы (нүктесі) жатқан полилиния өсінің екі жағына бірдей бөлінеді;
Halfwidth (Жарты ен) – енді беру, бірақ жарты ен терминінде (яғни, егер сызықтың қажетті толық ені 10-ға тең болса, онда жарты енді бере отырып 5-ке тең етіп алуға болады);
Length (Ұзындық) – ұзындығы берілген алдыңғы аймақтың жалғасы болып табылатын сегментті тұрғызу, және де ұзындықты санмен немесе нүктемен беруге болады.
Undo (Болдырмау) - ПЛИНИЯ (PLINE) бұйрығындағы соңғы әрекетті болдырмау;
Arc (Доға) – полилинияның доғалық сегменттерін салу режиміне өту.
Доға режиміндегі опциясы:
Angle (Бұрыш) – доғалық сегмент үшін орталық бұрышының шамасын беру;
Center (Центр) – доғалық сегмент үшін центрін беру;
Close (Жабу) – доғалық сегменттің көмегімен полилинияны жабу;
Direction (Бағыт) – доғалық сегментті құру үшін бағытын беру;
Halfwidth (Жарты ен) – келесі сегмент үшін жарты енін беру;
Line (Сызықтық)– тіке сызықты сегменттерді сызу режиміне көшу;
Radius (Радиус) – доғалық сегмет үшін радиусын беру;
Second pt (Екінші) –үш нүкте арқылы доғалық сегментті құру үшін екінші нүктені беру;
Undo (Болдырмау)– соңғы әрекетті болдырмау;
Width (Ені) – келесі сегмент үшін енін беру.
Арнайы түрдегі полилиниялар
Тіктөртбұрыш
Тіктөртбұрышты 3 түрлі тәсілмен сызуға болады:
· Сурет салу (Draw) құралдар тақтасындағы 
батырманы басу;
· Бұйрық жолына RECTANG бұйрығын енгізу;
· Мәзір қатарынан Сурет салу→Тіктөртбұрыш (Рисования → Прямоугольник) бұйрығын таңдау.
Опциясы:
Фаска (Chamfer) –тіктөртбұрыштың әр бұрышынан алынатын фасканың ұзындығын беру.
Түйіндес (Fillet) –тіктөртбұыштың бұрыш түйіндерінің радиусын беру.
Деңгей (Elevation) – үш өлшемді кеңістікте Z осі бойынша жылжитын тіктөртбұрышты тұрғызу үшін деңгейін беру.
Биіктігі (Thickness) – үш өлшемді кеңістікте Z осі бойымен сығылатын тіктөртбұрыш тұрғызу үшін биіктігін беру.
Ені (Width) –тіктөртбұрышты құратын полилинияның енін беру.
Көпбұрыш
POLYGON бұйрығы бір жағының соңғы нүктесі бойынша немесе орта нүктесімен және шеңберге енгізілген немесе сипатталған радиусы бойынша дұрыс көпбұрыш тұрғызуға арналған. Бұл бұйрықты Сурет салу(Draw) құралдар тақтасындағы 
батырмасының көмегімен немесе Сурет салу мәзірі көмегімен шақыруға болады.
Опциясы:
Edge (Жақ) – бір жағын беру.
Circumscribed (Сипатталған) – сипаттаушы (шеңбердің сыртына көпбұрыш тұрғызу).
Inscribed (Енгізілген) – енгізілген (шеңбердің ішіне көбұрыш тұрғызу).
Эллипс
Эллипсті 3 түрлі тәсілмен сызуға болады:
· Сурет салу (Draw) құралдар тақтасындағы 
батырманы басу;
· Бұйрық жолына ELLIPSE бұйрығын енгізу;
· Мәзір қатарынан Сурет салу→Эллипс (Рисования → Эллипс) бұйрығын таңдау.
ü Эллипс – тұрақты бекітілген екі нүкте ара қашықтығының қосынды нүктесінің геометриялық орны.
Опциисы:
Center (Центр) – эллипстің центрі
Rotation (Бұру) – екінші өстің бұрылу бұрышы
Сақина
Сақина – бұл сақинаның сыртқы және ішкі диметрі бойынша алынған полилинияның ені.
Сақина 3 тәсілмен сызылады:
· Сурет салу (Draw) құралдар тақтасындағы 
батырманы басу;
· Бұйрық жолына DONUT бұйрығын енгізу;
· Мәзір қатарынан Сурет салу→Сақина (Рисования → Кольцо) бұйрығын таңдау.
Бақылау сұрақтары:
1. Күрделі примитивтің түрлері қандай?
2. PLine бұйрығын қалай орныдаймыз?
3. POLYGON дегеніміз не?
4. DONUT дегеніміз не?
5. ELLIPSE дегеніміз не?
Дәріс №6.
Тақырыбы: Мәтін.
Мақсаты:Бір жолды және көп жолды мәтінмен танысу.
Бір жолды мәтін
Бір жолды мәтінді сызбаға енгізу:
· Сурет салу (Draw) құралдар тақтасынан 
батырмасын басу;
· Бұйрық жолына DTEXT бұйрығын енгізу;
· Мәзір қатарынан Сурет салу→Бір жолды мәтін (Single Line Text) бұйрығын таңдау.
Опциисы:
Justify –мәтін жолының теңестіру түрлерін өзгерту қажет болса қолданылады, және де жүйе қосымша параметрлерді нақтылау тізімін көрсетеді:
Аlign – егер екі берілген нүктенің арасына мәтін орналастыру қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Сenter– егер көрсетілген нүктеге катысты мәтіндік жолды ортаға қою қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Fit – егер екі берілген нүктенің арасына биіктігі бекітілген мәтін орналастыру қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Мiddle– егер мәтінді көлденеңнен және тігінен ортаға қою қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Right– егер мәтінді көрсетілген нүктеден оң жаққа тегістеу қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Top Left, Top Center, Top Right (TL, ТС, TR) – егер көрсетілген нүкте бойынша мәтінді жоғары сол жаққа, жоғары ортасына, жоғары оң жаққа тегістеу қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Middle Left, Middle Center, Middle Right (ML, MC, MR) – егер көрсетілген нүкте бойынша мәтінді ортасымен сол жаққа, ортасымен тігінен және көлденеңнен, ортасымен оң жаққа тегістеу қажет болса, қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Bottom Left, Bottom Center, Bottom Right (BL, ВС, BR) – көрсетілген нүкте бойынша мәтінді төмен сол жаққа, төмен ортасына, төмен оң жаққа тегістеу қажет болса қолданылады; жүйенің қосымша сұранысы.
Сурет 5. TL, TC, TR, ML, MC, MR, BL, BC, BR, Right, Center туралау опцияларын қолдану мысалдары
Бір жолды мәтінге арнайы символдарды қолдану басқарушы кодтар көмегімен орындалады:
%%о – символдарды үстінен сызу режимін қосады немесе сөндіреді;
%%и – символдарды астынан сызу режимін қосады немесе сөндіреді;
%%d – мәтін жолының сәйкес орнына «градус» символын орналастырады;
%%p – мәтін жолының сәйкес орнына «қосу-азайту» символын орналастырады;
%%с – мәтін жолының сәйкес орнына «шеңбер диаметр» символын орналастырады.
Көп жолды мәтін
Көп жолды мәтінді сызбаға енгізу:
· Сурет салу (Draw) құралдар тақтасынан 
батырмасын басу;
· Бұйрық жолына МTEXT бұйрығын енгізу;
· Мәзір қатарынан Сурет салу→Көп жолды мәтін (Multi Line Text) бұйрығын таңдау.
Microsoft Word мәтіндік процессорліктегі тегістеу мен түзету мүмкіндіктері тәрізді ұзын мәтінді толық абзацты сызбаға енгізуге мүмкіндік береді.
Сурет 6. Көп жолды мәтінді енгізу және түзету
Multiline Text Editor сұқбаттасу терезесі төрт қосымшадан және Import Text батырмасынан тұрады:
Character қосымшасы төмендегідей мәтіннің символдарын форматтау құралдарынан тұрады:
Font –қаріпті таңдау тізімін ашады;
Font Height – қаріпті биіктігін енгізетін тізімді ашады;
Bold –символды жартылай қоюландыруды орнататын батырма;
Italic –символды курсивтеуді орнататын батырма;
Underline –символдың астын сызуды орнататын батырма;
Undo –болдырмау(қайтару) батырмасы;
Stack/Unstack –бір немесе екі жолды сызықшаларды сызу батырмасы;
Text Color –символдардың түстерін таңдау тізімін ашады;
Symbol –арнайы символдарды қою тізімін ашады.
Propertiesқосымшасы мәтін абзацының жалпы қасиеттерін басқару құралдарынан тұрады:
Style –мәтін стилінің таңдау тізімін ашады;
Justification –мәтінді мәтіндік терезеде тегістеу түрлерін таңдау тізімін ашады;
Width –мәтіндік терезе жиегінің енін таңдау тізімін ашады;
Rotation –мәтіннің бұрылу бұрышын таңдау тізімін ашады;
Line Spacingқосымшасы мәтін жолдары арасындағы ара қашықтықты өзгертетін құралдардан тұрады:
Line Spacing –жолдар арасындағы ара қашықтықты беруді таңдау тізімін ашады;
Spacing –жолдар арасындағы ара қашықтықты таңдау тізімін ашады;
Find/Replaceқосымшасы төмендегідей мәтіннің бөліктерін ауыстыру және іздеу тәсілдерінен тұрады:
Find – іздеу үшін енгізілген мәтінді іздеу тізімін ашады. Find батырмасы мәтін тізімінде көрсетілген іздеу процедурасын іске қосу үшін қолданылады.
With Replace –ауыстыру үшін енгізілген мәтін тізімін ашады. Replace батырмасы өзгерту және іздеу процедурасын қосу үшін қолданылады.
Match Case –регистрді оқу немесе оқымау мүмкіндігін беретін жалауша;
Whole Word –бүтін сөзді іздеу немесе іздемеу мүмкіндігін жарнамалайтын жалауша.Import Text батырмасы Multiline Text Editor түзету терезесінде қарапайым мәтіндік файлды ( .ТХТ немесе .RTF) импорттауға мүмкіндік береді.
Бақылау сұрақтары:
1. Мәтін суретін салудың қандай бұйрығын білесіз, олардың айрмашылығы қандай?
2. Мәтіннің стилі деген не?
3. Мәтінді қалай өзгертуге болады?
4. Multiline Text Editor сұқбаттасу терезесі неден тұрады?
Дәріс №7.
Тақырыбы: Жалпы түзету бұйрықтары: ERASE, COPY, MIRROR, OFFSET, ARRAY
Мақсаты:Жалпы түзету бұйрықтарымен танысу.
Нысандарды жалпы түзету бұйрықтарының батырмалары (көшіру, ауыстыру, ұзарту және т.с.с.) Түзету (Modify) құралдар тақтасында орналасқан.
Сурет7. Modify тақтасы
Аталған бөлімде қарастырылған, бұйрықтардың әрбіреуін перне тақта арқылы атын енгізуге, сонымен қатар Түзету (Modify) мәзірінің көмегімен шақыруға болады. Берілген бөлімдегі бұйрықтардың көпшілігі алдын-ала таңдалған нысандар жиынымен жұмыс жасайды немесе мұндай жиындар болмаса сұраныс беріледі. Нысанды таңдаңыз: (Select objects:). Қалған бұйрықтар осы уақытқа сәйкес жөнделетін нысандарда сұралады.
батырмасы және осыған сәйкес ERASE (Өшіру) бұйрығы экраннан таңдалған нысанды өшіреді және оларды суреттен жояды.
Бұйрықтың орындаған әрекетін Стандарттар (Standard) тақтасындағы Болдырмау (Undo) батырмасының немесе О (U) және Болдырмау (Undo) бұйрықтарының көмегімен тоқтатуға болады.
COPY (Көшіру) бұйрығының 
батырмасы бастапқы және соңғы нүктелермен берілетін таңдалған нысанды векторға параллель көшіреді. Негізінен көшіру операциясының нәтижесі, кейіннен көрсетілетін бірінші немесе екінші нүктелерге тәуелді емес, ал олардың өзара орналасуына байланысты, өйткені түпнұсқадан нысан көшірмесінің қортынды жылжуы Х өсі бойынша көшіру векторының екінші және бірінші нүктелерінің арасында абсцисса айырымы ретінде есептеледі, ал Ү өсі бойынша жылжу – ордината айырымы ретінде есептеледі.
Опциясы:
Multiple (Бірнеше)бұйрығы нысандардың бірнеше рет көшірмесін алуды орындайды (көшірмесін алу векторларының бірінші нүктесі бір, бірақ векторлық нүктелері әртүрлі). Оны қолданған жағдайда AutoCAD жүйесі бір рет бастапқы нүктені сұрайды, содан кейін циклдық түрде орын ауыстыру векторының соңғы нүктесіне сұранысын қайталайды. Бұйрық жұмысы – <Enter> пернесін басумен немесе тышқанның оң жақ батырмасын шертумен аяқталады.
MIRROR (Айна) бұйрығының 
батырмасы екі нүктемен анықталатын өске салыстырмалы түрде таңдалған объектіні айнамен шағылыстыруға (симметриялау) мүмкіндік береді.
Ескерту
Егер симетрияланатын нысанда мәтін болатын болса, онда әдетте олар да өске қатысты шағылысып, оқуға болмайтын жағдайға әкеледі. Мәтіндер шағылысқан кезде аударылмау үшін MIRRTEXT жүйелік айнымалысына 0 мәнін (1-дің орнына) беру қажет. Сонда мәтіннің байланыс нүктелері симметрияланады да, ал мәтіннің өзі сол бастақы бағытындағыдай қала береді.
OFFSET (Ұқсас) бұйрығының 
батырмасы сызықтық нысандарға (кесінді, полилиния, доға, шеңбер, эллипс) параллельді сызықтарды сызу үшін арналған. Параллельді сызықты сызудың екі нұсқауы бар: түп нұсқадан ара қашықтық және берілген нүкте арқылы сызу.
ARRAY (Массив) бұйрығының 
батырмасы бірдей объектілердін көшірмелер тобын құруға арналған. Мұда көшірмелер белгілі бір заң бойынша тікбұрышты немесе дөңгеленген массив ретінде орналасады. Кез келген жағдайында бұйрық сол жағында өзгеретін аймағы бар Array (Массив) сұқбаттасу терезесін шақырады. Бұл аймақтың мазмұны терезенің жоғарғы жағында орналасқан Rectangular Array (Тік төртбұрышты массив) және Polar Array (Дөңгелек массив) екі ауыстырып қосқыштарының жағдайына байланысты.
Сурет8. Массив сұқбаттасу терезесі
· Rectangular Array (Тік төртбұрышты массив)
Оң жақтағы слайд ARRAY (МАССИВ) бұйрығының жұмысын Rows (Қатарлар), Columns (Бағаналар), Row offset (Қатарлар аралығы), Column offset (Бағана аралығы) және Angle of array (Бұрылу бұрышы) параметрлері үшін берілген мәндермен көркемдейді және таңдалған объектілердің (матрица X өсі бойынша салыстырмалы түрде ыңғайланады) көшірмесі орналасатын тік төртбұрышты матрицаның жағдайы мен өлшемін анықтайды. Егер көбейтілетін нысан таңдалмаған болса (немесе барлығы таңдалмаған), онда сұқбаттасу терезесінің оң жақ жоғарғы жағында орналасқан 
батырмасын шертіп таңдауға болады. Бұл жағдайда терезе уақытша жинақталады да, нысандарды таңдап болғаннан кейін қайтадан ашылады.
Қатар мен бағаналар арасындағы ара қашықтықты, сонымен қатар массивтің қисаю бұрышын сандар немесе тышқан арқылы беруге болады. Тышқан арқылы беру үшін сәйкес өріске қарсы орналасқан 
батырмасын шерту қажет, осыдан кейін экранда параметрлер мәнін беретін екі нүктені көрсету керек. Егер үлкен 
батырмасын шертсе, онда босаған экранда екі нүктенің көрсетуімен қатар және бағаналар ара қашықтығын (нүктелердің абсциссалары арасындағы айырмашылығы мен ординаталар арасындағы айырмашылық қолданылады) бірден беруге болады. Егер ара қашықтық оң болса, онда объектілер X өсі бойынша оңға, У өсі бойынша жоғары қарай көбейеді. Теріс мәндер көбеюдің бағытын сәйкес өстер бойынша өзгертеді (егер екі мән де теріс болса, онда екі өс бойынша).
Сұқбаттасу терезесінің оң жақ төменгі бұрышында орналасқан Preview (Қарау) батырмасы ARRAY (МАССИВ) бұйрығының орындалуынан бұрын параметрлерін берудің дұрыстығын бағалау мүмкіндігін береді. Егер нәтижемен келіссеңіз Accept (Қабылдау) батырмасын шерту керек, ал келіспесеңіз Modify (Өзгерту) батырмасын шертіп, сұқбаттасу терезесіне қайта оралу керек.
· Polar Array (Дөңгелек массив)
Бұл терезеде дөңгелек массивінің центрін (Center point өрісі (Центр нүктесі))беру керек және ашылған Method (Құру тәсілі) тізімінен толтыру тәсілін таңдау қажет. Толтыру тәсілдері: Total number of items & Angle to fill (Элементтер саны мен толтыру бұрышы), Total number & Angle between items (Элементтер саны мен элементтер арасындағы бұрыш) немесе Angle to fill & Angle between items (Толтыру бұрышы мен элементтер арасындағы бұрыш). Таңдалған тәсілге байланысты келесі үш параметрдің екеуін толтыру қажет болады: Total number of items (Элементтер саны), Angle to fill (Толтыру бұрышы) және Angle between items (Элементтер арасындағы бұрыш). Бұрыштың оң мәндері сағат тіліне қарсы әрекетті, ал теріс мәні сағат тілімен бірдей әрекетті білдіреді.
Rotate items as copied (Массив элементтерін бұру) жалаушасының жағдайына байланысты көбейетін нысандар доғаға параллелді жанама түрде бұрылады немесе бұрылмайды. Егер Object base point (Нысанның базалық нүктесі) аймағында Set to object's default (Нысанда қалай орнатылған) жалаушасы орнатылған болса, онда жаңа нысандарды салыстырмалы түред орналастыратын доға соңғы таңдалған қарапайымдардың бірнеше нүктелері арқылы өтеді (бұл нүкте өзінің алгоритмі бойынша жүйесімен анықталады, дұрыстығында бұл бірінші немесе центр нүктесі). Егер аталған жалаушаны алып тастаса, онда Base point (Базалық нүкте) өрісінде басқа базалық нүктесін беруге болады.
Егер Less (Аз) батырмасын шертсе, онда терезе өлшемі Object base point (Нысанның базалық нүктесі) аймағының жоғалуы есебінен кішірейеді, ал аталған батырманы қайта шертсе, жинаулы тұрған аймақты ашады. Осы кезде батырмадағы жазба More (Көп) болады.
Бақылау сұрақтары:
1. Құрал-саймандар тақтасынан бұйрық таңдағаннан соң қандай сұраныс пайда болады?
2. Нысанды қалай айна арқылы көшіреміз?
3. OFFSET бұйрығының қызметі қандай?
4. ARRAY бұйрығының қызметі қандай?
Дәріс №8.
Тақырыбы: Жалпы түзету бұйрықтары: MOVE, ROTATE, SCALE, STRETCH, TRIM, EXTEND, BREAK.
Мақсаты: Жалпы түзету бұйрықтарымен танысу.
MOVE (Ауыстыру)бұйрығының 
батрымасы таңдалған нысанды берілген екі нүктемен векторға параллельді түрде ауыстырады.
ROTATE (Айналдыру)бұйрығының 
батырмасы таңдалған нысандарды берілген бұрыштың базалық нүктесіне салыстырмалы түрде айналдыруға мүмкіндік береді.