Z OPOWIADANIA PANA TUTKI

Miałem niegdyś po raz pierwszy lecieć (samolot) do (miasto) portowego nad (Adryatyk). Tego (dzień), w którym miałem wsiąść do (samolotu) poczułem, że spotka mnie nieszczęście. Jednak postanowiłem nie wierzyć (nerwy). Dolecieliśmy bez (wypadek). Byłem naprawdę zadowolony. Wykąpałem się w (hotel) i wyszedłem na miasto. Kpiłem ze wszelkich (przeczucia). Wesoły, radosny, przechadzałem się po (ulice) (miasto), oglądając z (zachwyt) domy, oplecone (glicynia). Rzuciłem do (skrzynka) pocztowej (kartka) dla ukochanej w (kraj) i wstąpiłem do jakiegoś (sklep), gdyż zobaczyłem na (wystawa) potrzebny drobiazg. Sięgnąłem do (kieszeń), aby (kupiec) zapłacić – nie ma (portmonetka). Okradziono mnie!

Proszę sobie wyobrazić, co to znaczy znaleźć się w obcym (miejsce), w obcym (państwo), bez (pieniądze), bez (dokumenty). To trzeba nazwać (katastrofa).

Cóż miałem robić? Wróciłem zgnębiony do (hotel). Gdy wszedłem do swego (pokój), zobaczyłem (porrtmonetka) na (stół). Po prostu zapomniałem ją zabrać.

(Według opowiadania J. Szaniawskiego)

Ćw. 14. Wstawcie odpowiedni przyimek (na, w, do, przed, przy):

1. Zofia dzwoniła … męża … pójściem … koncert. 2. Kupiliśmy bilety … wejściu … kina. 3. Zdjęliśmy … szatni płaszcze i weszliśmy … salę. 4. Czy idziesz dziś … teatru? 5. … kinie lubię siedzieć … ostatnich rzędach. 6. Podczas antraktu … ostatnim aktem weszliśmy … bufetu.

Zdania złożone współrzędnie

 

Rodzaj zespolenia Wskaźniki zespolenia Przykłady
łączne i, oraz, tudzież Wstał i zaczął mówić.
rozłączne lub, albo, bądź, czy Posłuchajmy radia albo chodźmy do kina.
wyłączające ani Nie przyjdę ani nie przyjadę.
przeciwstawne a, ale, lecz, jednak, zaś, natomiast Szukał biletu, ale go nie znalazł.
wynikowe więc, zatem, to, toteż Było ślisko, więc szliśmy powoli
utożsamiające (synonimiczne) czyli, to jest, to znaczy Straciłeś nadzieję, to znaczy przegrałeś.

Zdania złożone podrzędnie

 

Rodzaj zdania Wskaźniki zespolenia (w zdaniu podrzędnym) Zapowiedniki zespolenia (w zdaniu nadrzędnym) Jak pytamy o zdanie podrzędne? Przykłady zdań danego typu (modele)
podmiotowe kto, co, który, czyj ten, to kto? co? Kto wytrwał, ten był nagrodzony.
orzecznikowe kto, co, jaki, ile, że, żeby, aby, by ten, ta, to taki kim, czym jest (był)? Jaki jest? który jest? ile, ilu jest? Jaki pan, taki kram.
dopełnieniowe że, żeby, iż, aby, kto, co –––– kogo? czego? co? komu? czemu? kim? Czym ? o kim ? o czym ? Myślę, że on ma rację.
przydawkowe który, jaki, kto, co. że, iż, żeby –––– jaki ? który ? ile ? czyj ? To jest dom, w którym mieszkamy.
czasowe kiedy, gdy, jak, dopóki, podczas gdy, jak tylko, skoro, ledwie, zanim, aż wtedy, wtenczas, już, dopóty, tak długo kiedy? jak dawno? jak długo? Gdy znajdę czas, (wtedy) przyjdę.
miejscowe gdzie, skąd, dokąd tam, stąd, tędy, tu gdzie? skąd? dokąd? którędy? Siadaj tam, gdzie wolne miejsce.
przyczynowe bo, bowiem, gdyż, ponieważ, że dlatego, dzięki temu dlaczego? z jakiej przyczyny? Szedł szybko, bo było już późno.
celowe by, aby, żeby po to, tak, dlatego po co? w jakim celu? Stanąłem (po to), żeby odetchnąć.
sposobu porównawcze jak tak jak? Pędził tak, jakby go ktoś gonił.
sposobu skutkowe że, iż, żeby tak jak? Hałasował tak, te nic nie było słychać.
warunkowe rzeczywiste jeśli, jeżeli, jak, gdy, byle, chyba że to Jeśli mu nie pomożesz, (to) zginie.
warunkowe możliwe jak wyżej to Jeślibyś mu pomógł, (to) by nie zginął.
warunkowe niemożliwe choćby to Choćbyś mu nawet bardzo pomagał, (to) i tak zginie.
warunkowe zastrzegające byleby, gdyby, jeżeliby to Byleby mu pomóc, nie zginie.
przyzwalające choć, chociaż, aczkolwiek, mimo że to Zmarzł, choć miał kożuch.