Жануарлар мен адам ауруларын тудырушы вирустар 2 страница

Қалталы саңырауқұлақтарда аскоспраның түзілуі зигомицеттердің спорангиоспораларының түзілуі сияқты спорангия цитоплазмасының жыртылуы арқылы болмай, қалтадағы цитоплазманың бір бөлімінің ядролар маңына жиналып қабыққа орануы арқылы болады. Жалаңаш қалталыларда әрбір аскоспора жеке қоршалып жатса, жеміс қалталыларда аскоспоралар алғашқы ортақ мембранамен оқшауланады. қалтада аскоспора жұмсалмай қалған цитоплазма бөлімі – эпиплазмамен қоршалады. Аскоспора пісуге жақындаған уақытта гликоген қантқа айналып, қалтадағы тургор қысымын күшейтеді де, аскоспораны 1 мм-ден 10 см-ге, тіптен одан да артыққа лақтырады.
Көпшілік қалталы саңырауқұлақтардың жетілген қалталы кезеңі – телеоморфамен бірге жетілмеген конидия кезеңі – анаморфа болады. Ал екінші біреулерінде анаморфа стадиясы болмайды. Базидиялы саңырауқұлақтарда телеоморфа кезеңі базидий түрінде болады.
Қалта атқаратын қызметіне қарай протуникатты, эутуникатты болып екіге бөлінеді. Протуникатты қалта жұқа дифференцияланбаған, спора құрау мүшесі ғана болып есептеледі. Оның таралу қызметін атқармайды. Эутуникатты қалта қалың, арнаулы бейімделген мүшесі арқылы ашылады. Ол аскоспораның таралуына қызмет етеді. Эутуникатты қалта қабықшасының құрылысна қарай унитуникатты, битуникатты болып бөлінеді. Унитуникатты қалта жұқа бір қабаттан тұрады. Жоғарғы жағында әртүрлі құрылысты ашылатын апикальды аппараты болады. Битуникатты қалта екі қабаттан ішкі икемді созылғыш, сыртқы қатты қабаттардан тұрады. Спора піскен кезде сыртқы қабат жоғарғы жағынан бұзылып, ішкі қабат тургор қысымының әсерінен созылып аскоспораларды шашады.

Көпшілік күрделі құрылысты қалталы саңырауқұлақтарда арнаулы аналық жынысты мүшесі архикарп, аталық жыныс мүшесі антеридий дамиды. Аналық жыныс мүшесі екі бөлімнен тұрады. Төменгі кеңейген шар тәрізді бөлімін аскогон, жоғарғы цилиндр пішінді бөлімін – трихоген деп атайды.

Аталық жыныс мүшесі – антеридий цилиндр тәрізді клеткадан тұрады. ол аналық жыныс мүшесіне тақап асылып өседі. Аталық, аналық жыныс мүшелері көп ядролы, жыныстық гаметаларға бөлінбеген. Жыныс мүшелері піскен кезде антеридий трихогинаның ұшы арқылы клетка ішілік затын аскогенге құяды. Жыныс ядролары бір-бірімен қосылмай жұп-жұбымен жақындасып дикариондар түзеді. Карпогамия процесі бірден жүрмей плазмогамия процесі жүреді. Аскогоннан қап пішінді тармақталған өсінділер одан аскогон гифалары өседі. Бір-бірімен жақындасқан әр жынысқа жататын дикариондар аскогондік гифаларға өтеді де, синхронды жолмен бөлінеді. Осы уақытта аскогон гифасының ұшы төмен ілгек сияқты иіледі де екі жерден перде пайда болады. Синхронды бөлінудің нәтижесінде пайда болған 4 ядроның екеуі аскогон гифасының төменгі – базальды жағында қалады. Ілгек базальды клеткаға қарай өсіп дикарион ядролары қалпына келеді. Аскогонның жоғарғы жағында дикарион клеткасы ұзарып өседі де, ядролар қосылып диплоидты ядро түзеді. Диплоидты ядро редукциялы жолмен үш рет бөлініп 8 ядро береді, оның әрқайсысының маңына цитоплазма топталып, одан 8 аскоспора түзіледі. Зигота қабығы қалтаға айналады. Күрделі құрылысты қалталы саңырауқұлақтардың даму циклында ұзақ гаплоидты, аз уақыт болатын дикарионды және өте қысқа диплоидты кезеңі болады. Аскомицеттердің ішінде гомоталды және гетероталды мицелий түрлері бар. Жыныс мүшесі дамыған мицелийлердің бір бөлімі, оның айналасына тоқылып жеміс денесінің тінін түзеді. Одан пішіні әртүрлі жеміс денесі мицелийдің үстінде немесе строма деп аталатын тығыздалып өрімделген гифалардың ішінде дамиды. Аскомицеттерді жемісті денесінің құрылысына қарай негізінен 4-ке бөлуге болады:

1) клейстотеций – тұйықталған жемісті дене, оның ішінде қалта ретсіз, ал күрделі құрылыстарында белгілі бір ретпен орналасады. қалта жемісті дененің жыртылуы арқылы сыртқа босап шығады;

2) перитеций – құмыра пішінді, жоғарғы жағында тар тесігі бар жартылай тұйықталған жемісті дене. қалта топталып жеміс денесінің түбіне орналасады. Спора піскен кезде жеміс денесінің түбінен қалта көтеріліп құмыраның мойнына келіп ашылып, аскоспораларын шашады.Бос қалта жеміс денесінің түбіне түседі де, оның орнын келесі қалта басады;

3) Апотеций – ашық, табақша пішінді жемісті дене. Қалта, оның үстінде гимений деп аталатын қабатта жеміссіз жіпше парафиздермен кезектесіп орналасады;

4) Жалған жемісті дене (псевдотеций – аскострома) ұрықтанудан кейін локула деп аталатын қуыстарда пайда болады. Мұндай жемісті дене жетілген кезде перитецийге ұқсас, алғашқы уақытта строма сияқты қалыптасады. Бірақ аскогон гифаларының ұлғаюы нәтижесінде строма тінін бұзып ығыстырады да қуыстар түзіледі. Осы қуыстарда қалталар мен аскоспоралар дамиды. Перитецийден айырмашылығы перидий қабаты болмайды, оның қызметін строманың плектенхимасы атқарады. Бұлардан басқа: гистеротеций – ұзын келген жемісті дене жетілген уақытта жарғышақ арқылы ашылады; тириотеций радиальды құрылысты, қалқан пішінді жемісті дене, түп жағында тесігі болады. Протеций қарапайым қалталы саңырауқұлақтарға тән (Gymnoascus reessii). Бұларда жемісті дене болмай, қалта мицелийлердің арасында топталып жатады, перитеций қабығы болмайды.
Клейстотеций, перитеций, апотеций нағыз жемісті денелер. Жеміс денелердің қабығы перидий ұрықтанғаннан кейін қалта мен аскогон гифаларымен қатар дамиды.
Аскомицеттердің көбі өсімдік қалдықтарында, топырақта, тағамдарда сапрофитті тіршілік етеді. Біраз түрлері өсімідктердің, адам мен жануарлардың паразиттері. аскомицеттердің көпшілігі вегетативтік сатысында өсімдікте паразиттік тіршілік етіп конидиялар арқылы көбейсе, иесі тіршілігін жойғаннан кейін, оның шіріндісінде сапрофитті тіршілік етуге көшеді де, көктемде одан жынысты көбеюдің ақырғы сатысы қалталы аскоспора дамиды.
Қалталы саңырауқұлақтарға 500-дей түр жатады, оны жеміс денелерінің бар-жоғына, қалтаның құрылысына және стромалардың даму ерекшеліктеріне қарай жалаңаш қалталылар – Hemiascomycetidae, жеміс қалталылар – Euascomycetidae, локулоаскомицеттер – Loculoascomytidae деп үш клас тармағына бөледі.

Зең саңырауқұлақтары– аскомицет, гифомицет, фикомицет тобына бірігетін жетілмеген саңырауқұлақтар қатарына жататын төменгі сатыдағыөсімдіктер. Бұларға тән ерекшелік – өскен кезде үлпілдек, мамық тәрізді, түсі әр түрлі зең қабатын түзеді. Бұл қабат саңырауқұлақтың субстрат бетінде пайда болатын мицелийлерінен, спора түзгіш жіпшелерінен және спораларынан тұрады. Зең саңырауқұлақтарының түсі түріне байланысты ақ, сұр, қара, көкшіл, жасыл, тағы басқа болып келеді. Өте ылғалды жерлерде және қолайлы температурада жақсы әрі тез өседі.Споралары, мицелий бөліктері, кейде жеке гифтері (жіңішке жіпше) арқылы көбейеді, тарайды. Зең саңырауқұлақтары тағамда, өсімдік қалдықтарында, үйдің қабырғаларында (жабысып), көкөністе, тағы басқа жерлерде өсіп дамиды. Органик. қалдықтарды ыдырату, шіріту және зат алмасу процесіне қатысады.Зең саңырауқұлақтары табиғатта кең тараған, кез келген тіршілік ортасында кездеседі. Олардың кейбір түрінен адамға қажетті заттар (витамин, антибиотик, органикалық қышқылдар) алынады.

Пеницилл түрлерi қоршаған ортаға антибиотиктер жасап шығарады (антиботиктер бактерияларға зиянды әсер етедi). Бұл – пенициллин, ол ағзалардың айналасына бактерияларға жағымсыз қорғаныш заттар болып әсер етедi.Пеницилдан қазiр аса белгiлi болып таралып кеткен дәрi – пенициллин жасап шығару игерiлген. Iрiңдi жараларды жасыл зеңнiң (пеницилл) спораларымен емдеп жазу жолдарын орыс ғалымдары В.А.Манассеин және А.Г.Полотебнев 1870 жылдары сипаттаған. Бiрақ, тек 1941 жылы ғана биохимиктерге пенициллиндi өңдеу мен алу әдiстерiн жасап шығару мүмкiн болды. Осы жылдың өзiнде ақ пенициллин алғаш рет қабынған iрiңдi аурудың ауыр түрiне қолданылып тәжiрибеден сәттi өттi.

Қазiр шамалап қарасақ бұрын пенициллин және соған ұқсас препараттар жоқ кезде қалай болғанын елестету қиын. Өткенi пенициллин және сол тектес дәрiлер инфекцияға қарсы, ашық жараларға қарсы бiрден-бiр ем болып өлiмнен аман алып қалады.

Пенициллин өкпе ауруларына , менингитте және басқа емдiк препараттардың шамасы келмеген басқа да жағдайларда адам өмiрiн сақтап қалуда кең қолданылады. Пенициллин штаммалары (бiр спорадан алынған ұрпақтар) олардың жабайы туыстарынан он шақты есе көп. Пенициллиннiң бiр бiрлiк продуцентiнен алынған өнiм бастапқымен салыстырғанда 1 000 есе өстi.

Аспергилл– аскомициттер класына жататын жоғары сатыдағы зең саңырауқұлақтардың жеке туысы. Олардың споралары конидиялардың ұшында орналасады; кейбір өкілдері құстар мен кеміргіштерде ауру туғызады.

Аэробты микроорганизмдер, әртүрлі субстратта жақсы өніп өседі. Жалпақ колония түзеді, олар басында ақ түсті болады, сосын түріне байланысты саңырауқұлақтардың метаболиттерімен байланысқан әртүрлі түсте болады. Саңырауқұлақ мицелийі өте қатты. Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтарға тән жыныссыз спора түзу арқылы көбейеді.Жынысты жолмен де көбеюге қабілетті. Табиғатта кең тараған, сыртқы орта факторларына өте төзімді болып келеді.

Кейбір түрлері адам қолданысында:

- Лимон қышқылы биосинтезінде қара аспергиллус қолданылады;

-Aspergillus oryzae, Aspergillus sojae, Aspergillus tamari- соя соусын дайындауда, әртүрлә соя пасталарын дайындауда қолданылады;

Аспергилл саңырауқұлақтары бейорганикалық катиондар мен аниондардың құрамын анықтауда кеңінен тараған.

Кейбір жағдайларда бұл саңырауқұлақтар ауру тудыруы мүмкін. Аспергиллёз.Иммунитеті төмен адамдарда пайдаболуы мүмкін.Ол тыныс алу органдары және ауыз қуысы арқылы ағзаға еніп, тыныс алу жүйесін, орталық жүйке жүйесін, ас қорыту жолдарын, теріні, сезім мүшелерін және жыныс органдарына зақым келтіреді.

Дәріс 8. Ашытқылар.

Ашытқылар – құрамына қант, азот, фосфор және басқа да минералдық заттар кіретін және еріген оттекпен қамтамасыз етілетін қоректік ортада тіршілік ете алатын бір жасушалы микроорганизмдер.

Ашытқы саңырауқұлақтары – бір клеткалы қозғалмайтын және бактериялардан шамамен алғанда он еседей ірі микроорганизмдер. Табиғатта кең тараған. Жасуша пішіні әртүрлі: дөңгелек, сопақша және таяқша тәрізді болады. Ашытқы саңырауқұлақтары жасушасының мөлшері 8-10 микронға тең.

Оларда қозғалу органеллалары болмайды. Жасуша сыртында қабығы бар. Цитоплазмада ядро, вакуоль және басқа да (май, гликоген, валютин) заттары кездеседі. Ашытқы саңырауқұлағын адам қолдан өсіріп, өз шаруашылығында пайдаланады. Ал, табиғатта жабайы ашытқы саңырауқұлақтары да болады. Олар ауылшаруашылық өнімдерін зақымдап, едәуір зиянын тигізеді. Ашытқы саңырауқұлағының адам баласына пайда келтіретін түрлерін біз мәдени ашытқы саңырауқұлақтары деп атаймыз. Ашытқы саңырауқұлақтары өнеркәсіпте кең қолданылады. Олар қантты ашытып, көмірқышқыл газы мен спирт түзеді. Олардың бұл қасиеті нан ашытқы өндірісінде және спирт өндіруде, түрлі шараптарды, сыраларды, сүт тағамдарын даярлауда қолданылады.

Ашытқы саңырауқұлақтарында ақуыз және витаминдер (В. Д. Е) көп болады, сондықтан оларды қазір тамақ және мал азығын алу мақсатында кеңінен қолданады.

Ашытқы саңырауқұлағы көбінесе бүршіктену арқылы көбейеді. Бұлар спора түзу және жәй бөліну арқылы сирек көбейеді. Олардың кейбір түрлері жыныстық жолмен көбейеді.

1 сурет – Ашытқы саңырауқұлақтары

Бүршіктеніп көбейгенде, алдымен аналық жасушадан төмпешік пайда болады да, кейіннен ол үлкейіп бүршікке айналады. Одан кейін жас жасуша аналық организмнен мүлдем бөлініп кетеді. Қолайлы жағдайда бүршіктену екі сағатқа созылады. Көмірсу мен азотты қоректік затқа бай ортада ашытқы саңырауқұлағының бүршіктенуін жәй биологиялық микроскоптармен де көруге болады.

Спора арқылы көбею оларда жыныстық және жыныссыз жолдармен жүреді. Ашытқы саңырауқұлақтары жасушасындағы споралардың саны екіден он екіге дейін барады. Жыныссыз жолмен спора пайда болғанда вегетативтік жасушалар ұсақ бөлшектерге бөлінеді де олардың әр қайсысының сыртында қабық пайда болады. Ал жыныстық жолмен спора пайда болған екі жасуша қосылады да оның сыртында қабық пайда болады. Споралардың пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келеді.

Ашытқы саңырауқұлақтардың систематикасы көбею тәсілдері мен физиологиялық қасиеттеріне негізделген. Олар екі тұқымдасқа бөлінеді: сахаромицеттер және сахаромицет еместер.

Сахаромицеттер. Бұларға мәдени ашытқы саңырауқұлақтары жатады. Олар бүршіктену және спора түзу арқылы көбейеді. Сондықтан бұларды нағыз ашытқы саңырауқұлақтары деп атайды. Мәдени ашытқы саңырауқұлағынан нан, шарап, сыра, ашытқы саңырауқұлақтары жатады.

Өндірісте, әсіресе олардың сахаромицес церевидзе және сахаромицес элипсойдеус деген түрлерінің маңызы зор.

Сахаромицес церевидзе жасушасы шар немесе жұмыртқа тәрізді. Олар шарап спиртін алу үшін, сыра қайнатуда және нан ашытуда кеңінен қолданылады. Бұлардың бегілі бір температурада және жағдайларда тіршілік ететін жеке топтары – рассалары бар.

Ал сахаромицес эллипсойдеустің жасушасы эллипс тәрізді, шарап өнеркәсібінде қолданылады, олардың кейбір расалары шараптағы хош иісті түзуге тікелей қатысады.

Сахоромицет емес ашытқы саңырауқұлағы негізінен жалған ашытқы саңырауқұлақтар. Олай деп аталатын себебі: ашытқы саңырауқұлақтарының спора түзуге қабілеті болмайды, бүршіктену арқылы ғана көбейе алады. Бұлардың көпшілігі әртүрлі өндірістегі өнімдерді зақымдайды. Дегенмен олардың ішінде шаруашылық үшін маңызды туыстары бар. Олар: торула және микодерма. Торула туысына жататын ашытқы саңырауқұлақтары шар тәрізді келеді және ашыту процесі барысында азғана мөлшерде спирт түзеді. Торула айран деп аталатын өкілі қымыз және айран сияқты сүт тағамдарын даярлауда пайдаланылады, ал торула утилис–тағамдық және мал азығы ашытқы саңырауқұлақтардың жасушасы ұзынша. Олар спирт түзе алмайды. Бірақ ортадағы бар спиртті және органикалық қышқылдарды су мен көмірқышқыл газына дейін тотықтыра алады.

Құрамында спирті бар ішімдіктердің бетіне қонса, микодерма қатпарланған қабықша түзеді де, оның иісі мен дәмін бұза бастайды. Сонымен қатар микодерма сүт тағамдарын, тұздалған жидектерді бүлдіріп, сірке және нан ашытқы саңырауқұлағын жасайтын өндірістерге өте зиянын тигізеді.

Ашытқылардың жіктелуі:

Ашытқылар бір жасушалы ашытқыларға жататындықтан саңырауқұлақтар классификациясына біріктірілген. Алайда олар жеке систематикалық бірлікке біріктірілмеген, бірақ 3 классқа бөлінген:

1.Аскомицеттер
2.Базидомицеттер
3.Бластомицеттер

Бұл классификациялар әдетте вегетативті өсуі мен споралардың табиғатына қарай жіктелген. Олардың өндірістегі маңызы өте зор, сондықтан олардың көбею процестері соңғы кездері терең зерттелуде.

Ашытқылардың көбеюі:

Ашытқы жасушасы барлық жасушалар секілді төрт өсу фазасына тән:

І – лагфаза, ІІ – логарифмдік өсу фазасы, ІІІ – стационарлық фаза, ІҮ - өлу фазасы. Алайда ашытқыларға тек үш көбею фазасы тән. Ал соңғы фаза ашытқы өндірісінде болмағаны жөн.

Лагфаза – ашытқы жасушасы қоректік ортаға енгеннен кейін сонда беймделетін период. Олардың ферментті жүйелері биомасса синтезінде құралады. Аминқышқылдардың, полифосфаттардың, рибонуклеин қышқылдардың (РНҚ), активті синтезі жүреді. Жасушалар бүршіктенуге дайындалып, жасуша пішінінің өзгеруіне байланысты массалары өзгереді. Ашытқылар бұл уақытта көбеймейді. Бұл периодтың ұзақтығы жасушаның ферментті жүйесіне, егіс материалының санына, қоректік субстраттың саны мен құрамына, температураға, рН, культуралды ортаның аэрациясына және т.б. байланысты. Бұл периодта жасушалар сыртқы ортаға сезімтал болып келеді.

Логарифмдік өсу фазасы жасушалардың жоғарғы көбеюімен сипатталады. Оларды қоректік және өсу заттарымен қамтамасыз еткенде, сонымен қоса лимиттердің болмауы культуралды ортада бүршіктенетін жасушалардың көп болуына әкеледі, ол 70-80 %-дей. Ашытқы биомассалары жас жасушалар пайда болғанша үлкейіп, аналық жасушаға өсіп, жаңа генерация түзіп бүршіктенеді.

А.Куктың анықтамасы бойынша бір ашытқы жасушасы орта есеппен 25 жаңа жасушаны, кейде 40 жасушаны түзеді.

Бұл фазада ашытқы жасушасының максималды өсуі байқалады. Периодтың мерзімі ортадағы қоректік заттың санына, жасуша метаболизмдердің түзілетін өнім санына байланысты. Периодты қайталау процесте қоректік көздердің азаюымен, ингибирлеуші өнімдерінің пайда болуымен немесе ортаның физикалық қасиеттерінің өзгеруінен өсу жылдамдығы төмендей береді. Ортаға қоректік заттарды үнемі толтырып тұрумен, зиянды заттарды шығарумен логарифмді өсу фазасы шексіз жүреді. Ашытқы қолайсыз жағдайларға төзу бұл периодта жоғарылайды.

Стационарлы фазада жаңа жасушаларының түзілуі тоқталады, себебі өсу аппаратына қоректік заттар жіберілмейді. Жасушалар өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қалған қоректік заттарды қолданады. Жасушалар пішіні жағынан өседі, массасы да үлкейеді. Бұл фазада биомассаның өсуі ашытқы массасынан 5-10 % құрайды. Жасушалардың ферментті жүйелері өмір сүруге қажетті алмасу процестеріне ауысады. Қоршаған ортада жасушалардың төзімділігі жоғарлайды. Бұл фаза ашытқы өндірісінде ашытқы жасушаларының пісіп – жетілуіне сәйкес келеді.

Өлу фазасы микроорганизмдердің өсуі мен көбеюінің тоқталуымен сипатталады. Жасуша массалары кішірейеді, себебі барлық қоректік заттар алдыңғы фазада қолданылған. Жасушалар өмір сүруі үшін өздерінің қор заттарын пайдаланады. Жасуша автолизі байқалады. Ашытқылар сапасы тез арада дереу нашарлайды. Нан ашытқы өндірісінде бұл фаза қарастырылмайды, себебі ашытқыларды культуралды ортадан бөліп алады. Ол тек (авария) қолайсыз жағдайда болуы мүмкін, мысалы сепаратор бұзылуы кезінде, сол кезде жетілген ашытқылар ұзақ уақыт қоректік заттар жән т.б. аппаратты тұрып қалады.

Ашыту аппаратынан биомассаны бөліп алуды жоғарлату үшін технологиялық процесті лагфазаны минимумға түсіріп, логарифмдік фазаны ұзартып жүргізу қажет. Стационарлы фазада бұл екі көрсеткіштің өсуіне әсерін тигізеді. Алайда бұл фазаның процесті енгізу негізіне дайын өнім сапасына байланысты.

Ашытқылар вегетативті және жынысты, жыныссыз жолмен пайда болған споралармен көбейеді.

Вегетативті жолмен көбею бүршіктену және бөліну арқылы жүреді. Өте көп таралған түрі – бүршіктену. Ол аналық клеткадан жаңа клетканың ісініп бөлінуі арқылы жүреді. Аналық клеткада бір, екі немесе одан да көп бүршіктер пайда болуы мүмкін (2-сурет, а). Бүршіктеніп көбею шар тәріздес ашытқыларға тән.

Кейде ашытқыларының бүршіктенуінде бір – бірінен бөлінбейтін және псевдомицелий түзетін клеткалары да болады.

Бөліну жолымен көбею өте сирек және тек цилиндрлі саңырауқұлақтарда болады (2-сурет, б). Споралар қолайсыз жағдайлардан шығу мен көбею үшін қажет. Спорамен көбеюде репродуктивті структураладан құрылады. Олардың пайда болу алдында жасушалар қосылып, ядролардың қосылуы жүріп, диплоидты жасушалар пайда болады.

Эндоспоралар ескі ашытқы жасуша культураларында пайда болады. Ашытқылардың мұндай мицелийлері жеке жасушаларға – артро спораларға бөлінеді (3-сурет, а).

Ақырында жасушалар қосылысының асколар (сөмкелер) пайда болып, оларда 2-ден 8 аскоспоралар пайда болады. Аскоспоралар дөңгелек, ине және де басқа тәріздес болады. Sacharamyces ашытқыларында тетраэдрлік асколар болады (4-сурет).

Негізінен көбею дегеніміз ашытқылар жасуша санының артуы. Нан ашытуда, ашытқының көбеюі үшін барлық жағдайлар жасалған. Сондықтан ондағы ашытқылар тек бүршіктену арқылы көбейеді, демек спора түзбейді. Ашытқыларды енгізгенде онда көптеген сандық және сапалық өзгерістер жүреді. Ашытқылар саны барынша көбейеді, алайда олардың диспергирлі күйі басында үлкейіп, кейіннен төмендейді.

Сурет 2

Сурет 3

Сурет 4

Ашытқының таза культураларын сусло – агарлы пробиркада төменгі температурада сақтайды.

Өндірісте ашытқылар қайталанып қолданыла береді. Бірақ, қайталап қолдану микробиологиялық жағынан зақымдауға, бүлінуге әкелуі мүмкін. Сол себептен әр 8-10 (немесе одан да аз) генерациядан соң зауыттар жаңа ашытқыға ауыстырумен соқтығысады.

Таза ашытқы культурасын өндіру тұрақты ашу процесін қамтамасыз етеді. Таза культураны өсіруде ашытқы зақымданбас үшін өндірісті жоғары сапалы жабдықпен жабдықтау қажет. Ашытқылар өте жақсы қолайлы жағдайдағы бөлек бөлмелерде сақталғаны дұрыс. Ол бөлмелерге жұмысшылардың кіруі қатаң шектелгені жөн.

Ашытқылардың қоректенуі:

Ашытқылар ашыту қанттары бар, энергия қоры бар, көміртегі скелетінің құрылысы бар, сонымен қатар биосинтез үшін азотты қосылыстардың жеткілікті мөлшері, синтезге қажетті ақуыз, минералды тұздар, бір немесе бірнеше өсу факторлары болған жағдайда дұрыс көбейе алады.

Ақуыздардың синтезі үшін аммоний ионын қолдануға да болады, алайда аминқышқылдары қажеттірек. Аминқышқылдары арнайы ретпен пермезалармен (фермент – тасымалдағыштар, трансферазалар) тасымалданады, олар жасуша мембраналарында орналасады.