Параметірлі цикл

Айталану операторы

Кей кездерде программаның кейбір жолдары бірнеше орындалуы тиіс. Сол себепті көптеген программалау тілдерінде, сол сияқты Delphi-де де қайталану операторы немесе цикл қолданылады.

Қайталану операторы(цикл) – бір реттен көп орындалатын операторлар тізбегі. Бұл операторларды цикл денесі деп атайды.

Delphi-де қайталану операторының үш түрі бар:

· параметірлі қайталану операторы;

· қайталануды шартты жалғастыру операторы;

· қайталануды шартты аяқтау операторы;

Циклдың денесіне goto шарсыз көшу операторын қоюға болады. Бұған қосымша, циклды аяқтамай тұрып, оның орындалуын тоқтату үшін break процедурасы пайдаланылады.

Циклдің денесінде бірнеше цикл кездесуі мүмкін. Бұл жағдайда алдымен ішкі циклдер орындалып, содан кейін сыртқы циклдер орындалады.

Параметірлі цикл - алдын ала қанша рет қайталанып орындалатыны белгілі болатын цикл.

Бұл цикл келесі түрде болды:

for параметр: = <бастапқы мән> to <соңғы мән> do оператор;

немесе

for параметр: = <бастапқы мән> downto <соңғы мән> do оператор;

Мұндағы, цикл параметірі – айнымалылар бөлімінде сипатталған, реттік типті айнымалы. Бастапқы мән дегеніміз цикл параметірі қабылдайтын алғашқы мәні, сәйкесінше соңғы мән дегеніміз цикл параметірі қабылдайтын соңғы мән. Бұл мәндердің типтері цикл параметірінің типіне сәйкес келуі керек. Ал оператор – циклдің денесін құратын, жалғыз немес құрама оператор.

Қайталануды шартты жалғастыру операторы

Қайталануды шартты жалғастыру операторы циклдің қанша рет орындалатындығы алдын ала белгісіз және циклдің денесі кейбір шарттарға байланысты орындалмайтын жағдайларда қолданылады. Мұндай цикл келесі түрде болады:

while шарт do оператор;

Мұндағы шарт логикалық амал, ол ақиқат немесе жалған бола алады, ал оператор – циклдің денесі. Ол қарапайым немес құрама болып келеді. Айтылған цикл тек шарт ақиқат (true) болғанда ғана орындалады. Шарт мәні жалған болысымен цикл қайталануын тоқтатады.

Қайталануды шартты аяқтау операторы

Қайталануды шартты аяқтау операторы циклдің алдын ала қанша рет орындалатыны белгісіз және цикл денесі кем дегенде бір рет орындалсын деген жағдайларда қолданылады. Мұндай цикл келесі түрде болады:

repeat

оператор1;

…

операторN;

until шарт;

repeat және until сөздерінің арасында орналасқан операторлар цикл денесі, ал шарт логикалық амал. Цикл денесіндегі операторлар кем дегенде бір рет орындалып, содан кейін ғана шарт тексеріледі. Егер шарт жалған болса, онда цикл денесі қайта орындалады. Цикл шарт ақиқат болғанша орындала береді.

Ішкі программалар және модулдер

Ішкі программа – арнайы түрде құрастырылған, тілдік командалардан және операторлардан тұратын кішігірім программа.

Ішкі программа программа көлемін кішірейтуге арналған және негізгі программаның кез келген жерінен шақырылады. Программаның көлемін кішірейту негізінен программаның белгілі бір бөліктерінің қайталанып келуінде. Бұл бөліктерді ішкі программа ретінде бөліп шығарып, қажетті жерде шақыруға өте ыңғайлы.

Ішкі программа өзінің құрлымы бойынша жай программаға ұқсас, бірақта ішкі программада uses бөлімі болмайды. Сонымен қатар ішкі программа тақырыбында да бір қатар өзгешеліктер бар.

Ішкі программамен жұмыс істемей тұрып, оны алдымен сипаттау керек. Сипаттау барысында алдымен ішкі программаның аты, параметірлер тізімі, ішкі программа орындайтын іс-әрекеттер анықталады.

Ішкі программа параметірі ретінде онда сипатталған кез келген айнымалы бола алады. Параметірлер - негізгі программадағы мәліметтерді ішкі программаға беру үшін пайдаланылады.

Ішкі программаны шақырған кезде оның аты, параметірлер мәні көрсетіледі. Ішкі программа параметірсіз де болып келеді.

Delphi модулдерінде алдын ала сипаттауды қажет етпейтін он шақты стандартты ішкі программалар бар.

Delphi тіліндегі барлық ішкі программалар екі топқа бөлінеді:

· процедуралар;

· функциялар;