Дебиеттер

Жоспар

Лекция 1.

Байжанова Ш.Б.

Туризмдегі іскерлік қарым-қатынастың мәдениеті

1. Іскерлік әңгіме іскерлік қатынастың ерекше түрі ретінде

2. Іскерлік әңгімеге қойылатын негізгі талаптар

1. Кузин Ф.А культура делового общения М. Тандем 2006

2. Баева О.С Ораторская искусство и деловое общение- М. Просвещение 2003

3. Бороздина Г.В Психология делового общения. М. Просвещение 2005

Іскерлік әңгіме- бұл іскерлік қызығушылығымен байланысқан, белгілі бір іскерлік қатынасты бекітуге қажетті өкілеттілігі, сонымен бірге іскерлік мәселелерді шешу мен оларды шешу үшін арнайы нақты жолдарды жасау өкілеттілігі бар кең мағынада түсіндірілетін адамдардың арасындағы ауызша байланыс.

Күнделікті бір-бірімен, сонымен қатар өздерінің клиенттерімен іскерлік қатынас жүргізгенде, мұндай адамдар кейде ауызша сауатсыздығын танытады. Бұл, әриен, оның іскелік белсенділігін төмендетеді және толыққанды өздерінің потенциалын жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді. Сол сәтте іскерлік қатынас қазіргі заманғы лингвистикадағы ғылыми түсінік ретінде қалыптаспаған. Сондықтан мұнда кәсіпкерлік қызмет саласында ауызша іскерлік тілдің толық қалыптаспауы пайда болады.

Мұндай тілде лексико-грамматикалық және стилистикалық спецификасы бар. Оның қатаң іскерлік және нақты мінездемесі көркем әдебиеттің грамматикалық және стилистикалық құралының екеуіне кедергісінде байқалады. Бірақ тұрмыстық және ресми ерекшеліктер іскерлік қатынастың материалдық ұйымымен оның тілдік спецификасын анықтайды.

Іскерлік қатынас- бұл ең алдымен іскерлік ауызша түсінік, оның жазбаша формасымен нақты айырмашылықтары бар. Ең алдымен іскерлік қатынас белгілі бір әңгімелесуші болжайтын және оған әсер етуге мүмкіндік беретін байланысты ұсынады. Сондықтан қарым-қатынас іскерлік қарым-қатынастың жазбаша түрінен өзгешеленетін мимикасы, ымдауы, интонациясы және басқа да байланыс техникасын қолдануға мүмкіндік береді.

Тікелей байланыс алдын ала ойлап алу мүмкіндігін қарастырмайды, сондықтан іскерлік әңгіме байланыстың еркін түрлері мен кейбір грамматикалық және стилистикалық еркшеліктерге толы. Іскерлік қатынастың бұл түріне жалпы әдеби тілдік морфологиялық формасынан «қалдық» сипаты тән. Ол іскерлік қатынаста жиі түрде түсініктің мағынасын нақты және қысқа түрде беруге мүмкіндік бермейтін әдебиеттің артықшылығы ретінде қарастырады. Іскерлік қатынаста жинақтық мағына беретін зат есімнің көптік мағынасындағы жекеше түрдің қолдануы нормаға айналған.

Іскерлік ауызша тілде жалпы тілде тек жекеше түрі ғана бар. Зат есімде көпше түрде, сонымен қатар зат есімнің барыс септігіндегі жалғаулары түрленіп қолдануы әдетке айналған.

Іскер адамның ауызша тіліндегі кейбір сөздер мен айналымдар, жай әдеби тілге қарағанда, кең шекаралы сәйкестігі бар. Бұл ауызша тілдің ерекшеліктері әдеби тілде келеңсіз болып есептеледі, себебі олар қатаң тілдік нақтылықсыз ретінде саналады. Бірақ оларды келеңсіздік ретінде қарастыруға болмайды, олар іскерлік ортада күнделікті қолданылып келеді.

Тауардың нақты сипаты және өндіріс процесі мен жүзеге асырылуы іскерлік қатынасқа көркем әдебиеттің грамматикалық және стилистикалық құралдардың енуіне кедергі келтіреді. Бірақ не дегенмен іскер адамның қарым-қатынасы жалпы, қалыпты және іскерлік қатынастың жазбаша түрі грамматико-стилистикалық құралдарын қалыптастырады.

Өндірістік тауардың өнімдік жоғарғы ғылыми-техникалық деңгейі ауызша іскерлік қатынаста әртүрлі тауардың атымен байланысты арнайы лексиканы, кәсіби мінездеме мен тілдік ережелерін қажет етеді. Олардың ішінде ең негізгісі өндірістік терминдер, яғни бір жағынан өндірістік өнімнің өндірушілеріне маманданған тіл ретінде қызмет етсе, екінші жағынан арнайы техникалық және технологиялық түсініктің нақты белгіленген атаулары болып табылатын сөздер мен сөз тіркестері.

Іскер адамның ауызша тілінде өндірістік терминдерімен қатар нақты жүйелер мен техникалық құралдардың типтері, сонымен қатар шикізат түрлері мен материалдардың көптеген атаулары кездеседі. Оның әрқайсысында шартты болып табылатын аппараттың, прибордың, механизмнің және машинаның өндруші завод маркасы формасында өз атаулары бар.

Марка мен модельдің атаулары әдетте сөзден немесе сөз тіркесінен тұрады. Тәжірибеде көптеген өндіріс саласында бұрынғы бағыты мен жұмыс істеу принципі бір, жаңа конструкциялы машинаға бұрынғы атау береді, тек басқа сандық көрсеткішпен.

Күрделі сөйлемдерді қолдау- жазбаша іскерлік тілдің ерекше түрі. Іскер адамның ауызша тілінде негізінен жиі түрде толық болмайтын жай сөйлемдер қолданылады.

Іскер адамдар үшін, әсіресе коммерциялық қызметте қатысы бар өте жиі нақты приборлар, аппараттар мен машиналардың эксплуатациясы және қызмет көрсетуі жайлы ақпарат беруге тура келеді.

Іскерлік қарым-қатынасқа қойылатын негізгі талаптар

Іскерлік қарым-қатынасқа қойылатын талаптың бірінші және негізгісі – сөйлеуші тілдерінің дұрыстығы. Бірақ ауызша іскерлік тілдің жазбаша формасының нормаларына қарағанда қатаң болмағанымен, сөйлеушілер өз тілдерінің дұрыстығына назар аудару қажет.

Әсіресе, сөйлеушілер арасындағы ең көп таралған қателіктері – сөйлеуі мен екпінінде. Ол айтылған сөзден көңілін аударады және кері психологиялық әсер қалдырады. Сондықтан әрдайым сөздің дұрыс айтылуы мен екпініне үлкен назар аудару қажет. Егер сіз кейбір сөздердің дұрыс айтылуына немесе қолданылуына сенімсіз болсаңыз, сөздіктерге сүйенсеңіз болады. Дұрыс іскерлік әңгіме тілдік, лексикалық және стилистикалық нормаларды ұстану болып табылады. Сөзді қолданудағы қателік, диалектикалық және жаргондық сөздерді қолдану сөйлеушінің өз ойын тыңдаушыға жеткізуге кедергі келтіреді.

Паразит сөздер- сөйлеуге қажет тілдік құбылыс. Бұл дұрыс сөзді таңдау сияқты мәселе. Паразит сөздер- бұл кедергі. Олар сөздің мағынасын жояды, олардың күші мен әсерлігін алып қояды. Ең жаманы, әңгімеде қажетсіз сөздерді қайталау. Бұл оның кедейлігі мен монотондық әсерін тудырады.

Тілдің нақтылығы мен анықтылығы- кез келген іскерлік әңгімеге қойылатын негізгі талап. Нақтылық іскерлік қатынаста сөйлеушінің ойы мен сөйлеуіндегі сәйкестік түсіндіріледі. Адамның іскерлік тілі нақты болу үшін сөздерді қалыптасқан мағынасымен қолдану қажет. Нақтылық оларға анықтылықты береді, ал анықтылық айтылғандардың нақтылығынан туындайды.

Қысқалық- келген іскерлік әңгімеге қойылатын негізгі талап. Бұл- тыңдаушының уақыты мен шыдамдылығын ескеріп, қажетсіз сөздерді қайталамай, артық бөлшектеусіз, қоқыс сөздерді қолданбау деген сөз.

Әңгімеде салыстыру да өте маңызды. Біз заттың неге ұқсайтынын және неден ерекшеленетінін түсінбейінше, біз оны білмейміз. Салыстыру бір мақсатқа бағытталған, айтылған ойдың қатынасы бар сөздердің анықтығы мен сенімділігі.

Мысал- тілдің ең нәтижелі және түсінікті түрі. Оның көмегімен тыңдаушыға затты жақсы түсіндіруге болады. Мысалдың заттық сапасы – оның нақталығы. Мысалдар қысқаша немесе кең көлемді, фактілік және болжамдық, әзілдік немесе салмақты болуы мүмкін. Қысқаша мысалдар уақыт тығыз және көп көлемді нәрсені түсіндіргенде аса қажетті. Болжамдық мысалдар нақты факті негізіндн құрылмайды, бірақ олар пайдалы болуы мүмкін. Тең жағдайда фактілік мысал болжамдық мысалға қарағанда үлкен үлкен әсер қалдырады. Әзілдік мысалдар да өте нәтижелі болуы мүмкін.

Бақылау сұрақтары

1. ққұұол Туризмдегі іскерлік қарым-қатынастың мәдениет түсінігі

2. Іскерлік әңгіме дегеніміз не?

3. Іскерлік әңгімеге қойылатын талаптар